Wielokierunkowe, prozdrowotne właściwości oleju z czarnuszki znane są od wieków. Już w starożytności, Egipcjanie wykorzystywali tę wyjątkową substancję, zewnętrznie i wewnętrznie, nazywając ją złotem faraonów. Czarnuszka jest również wykorzystywana w chińskiej medycynie. Właściwości i zastosowanie czarnuszki są potwierdzone przez liczne badania naukowe. Przyjrzyjmy się zatem zastosowaniu oleju z czarnuszki, który w ostatnich latach zyskał ogromną popularność również w Polsce.
Oleje z czarnuszki – krótka charakterystyka
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa), rośnie głównie we wschodniej części Europy i zachodniej Azji. Olej pozyskuje się z charakterystycznych, czarnych nasion metodą tłoczenia na zimno. Specyfik z nasion czarnuszki siewnej ma charakterystyczny, ziołowy smak. W zależności od ziaren może mieć barwę od czarnej po słomkową. Czarnuszka jest powszechnie znaną przyprawą, wykorzystywaną w kuchni. Jednym z kluczowych składników oleju z czarnuszki jest tymochinon o właściwościach przeciwzapalnych, a według niektórych źródeł również przeciwnowotworowych. Jest także bogaty w dobroczynne dla naszego zdrowia tłuszcze nienasycone (NNKT, zawiera blisko 84 %). Około 60% stanowią tłuszcze wielonienasycone, czyli kwasy tłuszczowe omega-6 (kwas linolowy (LA)), kwas alfa-linolenowy (ALA) czyli omega-3 – około 1% oraz kwas oleinowy, omega-9 – około 25%. Wśród pozostałych składników leku wymienia się:
- biotynę (witamina B7);
- witaminy A, E, F, B1, B3, B6;
- sterole;
- beta-karoten;
- sole mineralne (m. in. wapń, żelazo, potas, cynk, selen, magnez);
- flawonoidy;
- fosfolipidy;
- karwakrol;
- tymol.
Tłoczony na zimno przechowujemy w lodówce, w ciemnej butelce, unikając tym samym nadmiernej ekspozycji na światło. W ten sposób chronimy produkt przed utratą drogocennych właściwości. Zaleca się picie oleju przez 3 miesiące od daty wytłoczenia. Znany jest także olej z czarnuszki w kapsułkach.
Właściwości prozdrowotne i zastosowanie
Olej z nasion Nigella sativa posiada wiele różnorodnych właściwości prozdrowotnych, które są przedmiotem wielu badań naukowych. Wśród najistotniejszych wymienia się m.in:
- właściwości przeciwzapalne,
- właściwości przeciwbólowe i rozkurczowe,
- właściwości antybakteryjne,
- właściwości przeciwgrzybicze, przeciwpasożytnicze,
- właściwości hipotensyjne
- właściwości przeciwalergiczne (przeciwhistaminowe),
- właściwości antyoksydacyjne,
- właściwości immunomodulujące (wzrost aktywności układu odpornościowego oraz liczby komórek odpornościowych),
- właściwości mukolityczne (olej rozrzedza zalegającą wydzielinę w oskrzelach).
Znając już właściwości leku, odpowiedzmy na pytanie komu jest on szczególnie polecany? Możne być wsparciem w leczeniu alergii, przewlekłego nieżytu nosa/zatok (zwłaszcza o podłożu alergicznym), atopowego zapalenia skóry (AZS), astmy oraz reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Olejek z czarnuszki wspiera również układ odpornościowy, u osób z obniżoną odpornością. Zyskał w tym zakresie dużą popularność zwłaszcza u dzieci. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że czarnuszka może być wykorzystana do budowania odporności, jednak w pojedynkę nie zapewni nam wystarczającej ochrony. Ważna jest również m.in. aktywność fizyczna czy dobrze zbilansowana dieta. Olej z czarnuszki to również środek wspomagający u osób z przewlekłymi problemami gastrycznymi, np. wzdęcia, niestrawność czy nieżyt żołądka. Wspomaga również pracę wątroby, chroni przed zakażeniem Helicobacter pylori. Nie podrażnia błony śluzowej żołądka, łagodzi wrzody żołądka i dwunastnicy, refluks oraz zatrucia pokarmowe. Dobrze sprawdza się u pacjentów z cukrzycą typu II, wspomagając utrzymanie prawidłowego poziomu cukru we krwi. Wpływa również korzystnie na obniżenie nieprawidłowego poziomu cholesterolu.
Olej z czarnuszki jest również polecany dla osób chorujących przewlekle na nadciśnienie tętnicze, ponieważ wspomaga utrzymanie prawidłowego tętna i ciśnienia tętniczego krwi. Dzięki korzystnemu wpływowi czarnuszki na zmniejszenie stresu oksydacyjnego. Warto również dodać, że może być pomocniczo wykorzystywany przeciw pasożytom, w zwalczaniu tasiemca czy owsików. Z uwagi na właściwości przeciwbakteryjne, czarnuszka może stanowić uzupełnienie leczenia różnych infekcji, zwłaszcza górnych dróg oddechowych. Dodatkowo, pomaga niczym naturalny mukolityk, czyli środek rozrzedzający zalegającą wydzielinę w oskrzelach, co ułatwia jej odkrztuszanie i tym samym chroni przed pogorszeniem stanu zapalnego oskrzeli. Przeprowadzone dotychczas badania wskazują także na potencjalne efekty przeciwnowotworowe czarnuszki – poprzez zmniejszenie żywotności komórek nowotworowych. Warto zaznaczyć, że korzystny wpływ oleju z czarnuszki na nasze zdrowie, wynika z jego regularnego, długotrwałego stosowania.
Jak stosować olejek z czarnuszki?
Warto zapamiętać, że olej z czarnuszki używa się wyłącznie na zimno. W przeciwnym razie może on stracić swoje drogocenne właściwości prozdrowotne. Stosowanie olejku najlepiej rozpocząć od niewielkich ilości (kilku kropel) stopniowo ją zwiększając. Pozwoli to na przyzwyczajenie się do intensywnego, korzennego smaku. Za optymalną porcję uważa się dawkowanie oleju z czarnuszki – 1-2 łyżeczek dziennie. Można go również dodawać do spożywanych potraw, np. do sałatek, jogurtów, zup krem czy też koktajli. Równie dobrze sprawdzi się podawanie z miodem, z sokiem z cytryny, z sokiem z malin, zwłaszcza u najmłodszych. Warto użyć go bezpośrednio przed posiłkiem, co zwiększa wchłanianie składników aktywnych olejku, zwłaszcza wartościowych kwasów tłuszczowych wielonienasyconych (NNKT). Nieco inaczej niż u osób dorosłych wygląda dawkowanie dla dzieci. Do ukończenia przez dziecko 1 r.ż. zaleca się zachowanie ostrożności i podawanie kilku kropel oleju dziennie, tak aby dziecko przyzwyczaiło się do charakterystycznego smaku oleju oraz by sprawdzić wystąpienie ewentualnej reakcji alergicznej u dziecka. Starszym dzieciom, powyżej 3 r.ż. do 6 r.ż. zaleca się 2,5 ml (pół łyżeczki) dziennie, dzieciom powyżej 6 r.ż. do 12 r.ż. 5 ml (jedna łyżeczka) dziennie. Warto w tym przypadku dodać go do miodu czy też soku. Apteka Rosa, w swoim asortymencie posiada szereg artykułów prozdrowotnych, np. olej arganowy, suszony czystek czy zdrowe, polskie miody.
Jak stosować olejek z czarnuszki w kosmetologii
Lek znalazł również bogate zastosowanie w kosmetologii. Produkt ten, idealnie nadaje się do codziennej pielęgnacji skóry, włosów oraz paznokci. Oprócz opisanych powyżej właściwości prozdrowotnych, czarnuszka zażywana przez długi okres czasu, regeneruje, nawilża oraz zapobiega starzeniu się skóry. Dzięki obecności antyoksydantów – witaminy A i E nawilża skórę, łagodzi podrażnienia. Stymuluje także proces odnowy naskórka, co wykorzystuje się pomocniczo mi.in w pielęgnacji blizn oraz ran. Olejek z czarnuszki na skórę stosowany zewnętrznie, bezpośrednio na blizny, rozjaśnia, zmiękcza, przyspiesza regenerację i zmniejsza ich widoczność. Jest także stosowany w stanach zapalnych skóry, wspomaga leczenie trądziku i liszaja. Nie bez znaczenia pozostaje tu działanie przeciwbakteryjne produktu. Stosowany jest również z dużym powodzeniem na chorobę atopowego zapalenia skóry (AZS). Olejek z czarnuszki na skórę twarzy wykazuje także właściwości przeciwzmarszczkowe, również na głębokie zmarszczki, opóźniając proces starzenia się skóry. Jest szczególnie polecany w pielęgnacji skóry suchej i dojrzałej. Jego właściwości regenerujące i łagodzące wykorzystuje się także w pielęgnacji oparzeń słonecznych.
Stosowanie oleju z czarnuszki na włosy i skórę głowy może łagodzić objawy łupieżu. Jest on także polecany dla osób zmagających się z nadmiernym wypadaniem włosów. Czarnuszka bowiem stymuluję także zdrowy wzrost włosów. Co więcej olejek z czarnuszki odżywia włosy, regeneruje, nawilża oraz dodaje im blasku. Jest szczególnie polecany dla osób z matowymi i łamliwymi włosami. Jest także zalecany osobom z nadmiernym przetłuszczaniem się skóry głowy. Warto spróbować domowych sposobów na pielęgnację włosów i skóry głowy z wykorzystaniem czarnuszki. Zatem jak można przygotować domową maseczkę z olejem z czarnuszki? Nic prostszego. Wystarczy dodać kilka kropli do naszej ulubionej maski, co wzmocni jej właściwości lub wetrzeć bezpośrednio we włosy niewielką ilość. Po upływie około 30 minut należy umyć włosy i skórę głowy odpowiednim szamponem. Olej może być używany w codziennej pielęgnacji włosów.
Czarnuszka od kuchni - kilka przepisów
Czarnuszka może być spożywana nie tylko w formie oleju. Sprawdź kilka propozycji pysznego podania jej w innej formie.
Chleb
Chleb z dodatkiem nasion ma charakterystyczny, lekko pieprzny smak, który doskonale komponuje się z różnymi pastami i serami.
Sałatka z pomidorami, ogórkami
Świeża sałatka z pomidorami, ogórkami i czerwoną cebulą, wzbogacona chrupiącymi nasionami czarnuszki, które dodają jej unikalnego aromatu i lekko pikantnego smaku.
Pieczony kurczak z czarnuszką i cytryną
Soczysty kurczak pieczony z plasterkami cytryny i posypany czarnuszką, co nadaje mu wyjątkowy, pikantno-cytrynowy aromat.
Hummus
Tradycyjny hummus wzbogacony o nasiona czarnuszki, które dodają mu nutę ostrości i głębi smaku.
Pieczone warzywa
Mix pieczonych warzyw, takich jak marchewki, ziemniaki i cukinia, posypanych czarnuszką, która dodaje im lekko pikantnego smaku i chrupkości.
Jogurt
Gęsty jogurt naturalny posypany nasionami, idealny jako zdrowa przekąska lub dodatek do sałatek, z lekko pieprznym posmakiem.
Olejek z czarnuszki – przeciwskazania
Olej z czarnuszki jest uznawany za produkt bezpieczny, dobrze tolerowany u dorosłych oraz u dzieci. Skutki uboczne występują rzadko. Jednakże tak jak każdy inny produkt, czarnuszka może wywołać reakcję alergiczną u osób z nadwrażliwością. Jest to rzadko spotykane. Niemniej jednak warto rozpocząć przyjmowanie substancji z czarnuszki od małych ilości by wykluczyć reakcję alergiczną, która może się objawiać np. bólami brzucha, biegunką lub wysypką na skórze, zaczerwienieniem. Z uwagi na brak badań trzeba zachować ostrożność stosując czarnuszkę u kobiet w ciąży (daje efekty przeciwskurczowe i związane z nim ryzyko spowolnienia skurczów macicy), oraz u kobiet karmiących piersią. Zawarte w olejku fitoestrogeny, które są przeciwieństwem prolaktyny, mogą zaburzyć prawidłową laktację. Dlatego też dopuszcza się stosowanie go u kobiet z uregulowaną laktacją. W tym przypadku zaleca się konsultację z lekarzem prowadzącym ciążę lub z farmaceutą w aptece. Zaleca się również zachowanie ostrożności u osób z niedociśnieniem tętniczym (hipotensją), ponieważ czarnuszka obniża ciśnienie tętnicze krwi.
Jak wybrać najlepszy olej z czarnuszki?
Pozostaje nam zatem odpowiedzieć na ostatnie pytanie jak wybrać dobry produkt? Czym należy się kierować poszukując oleju z czarnuszki? Cóż, warto zwrócić uwagę, żeby olej był tłoczony na zimno, nierafinowany oraz niefiltrowany. Olej z czarnuszki należy również prawidłowo przechowywać, tak aby nie stracił on swoich właściwości. Podsumowując, czarnuszka może być stosowana nie tylko do przyprawiania potraw. Posiada szereg właściwości, które zostały potwierdzone w badaniach naukowych. Warto również pić czarnuszkę dla codziennej profilaktyki prozdrowotnej. Fantastyczne efekty daje również stosowanie leku w higienie i pielęgnacji skóry, włosów oraz paznokci. Potwierdzają to również opinie lekarzy i farmaceutów.
Preparaty z nasionami czarnuszki
{%PRODUCTS_WIDGET_1%}
Podsumowanie
Czarnuszka, znana również jako czarny kminek, posiada wiele korzystnych właściwości zdrowotnych. Przede wszystkim działa przeciwzapalnie i przeciwutleniająco, co pomaga w ochronie komórek przed uszkodzeniami. Wspiera również układ odpornościowy, dzięki zawartości tymochinonu, który wykazuje działanie przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne. Czarnuszka może także wspomagać zdrowie układu pokarmowego, łagodząc dolegliwości żołądkowe i wspierając trawienie. Ponadto, może przyczyniać się do obniżenia poziomu cukru we krwi i wspierać zdrowie serca poprzez obniżenie poziomu cholesterolu i ciśnienia krwi.
Bibliografia:
- Skuteczne kuracje oczyszczające, Elmborg Liliann Kristinn, Wydawnictwo: Purana, 2013
- Strona internetowa czarnykminek.pl, Artykuł Skutki uboczne oleju z czarnuszki
- Food forum.pl 10 niesamowitych właściwości oleju z czarnuszki
