Zespół jelita drażliwego (IBS, ang. irritable bowel syndrom) to choroba o charakterze przewlekłym, która dotyka coraz więcej osób na całym świecie. Szacuje się, że z zespołem jelita drażliwego może się zmagać nawet 20 % całej populacji.
Zespół jelita drażliwego – co to takiego?
Zespół jelita drażliwego to przewlekła choroba czynnościowa jelit. Wśród kluczowych i dominujących objawów wymienia się ból brzucha, wzdęcia i/lub zaparcia i/lub biegunka lub naprzemienne występowanie zaparć i biegunki. Wymienionym objawom mogą towarzyszyć zaburzenia psychiczne, jak nadmierny niepokój, lęk. Dokładna przyczyna choroby nie została w pełni poznana. Patogeneza schorzenia ma charakter złożony i wieloczynnikowy. Wśród możliwych przyczyn wymienia się:
• - zaburzenia regulacji osi mózg – jelito,
• - zaburzenia składu mikrobioty jelitowej (dysbioza),
• - zaburzenia perystaltyki jelit i ich czynności wydzielniczej jelit,
• - wzmożenie czucia trzewnego, czyli odczuwania bodźców z narządów wewnętrznych,
• - przebycie biegunki infekcyjnej.
Postawienie właściwej diagnozy w przypadku IBS może dostarczyć wielu trudności. Zespół jelita drażliwego może być błędnie mylony z innymi czynnościowymi zaburzeniami jelit czy też innymi schorzeniami.
Objawy zespołu jelita drażliwego
Z uwagi na objawy dominujące wyróżnia się 4 postaci choroby IBS:
• - IBS-C – z dominującym zaparciem,
• - IBS-D – z dominującą biegunką,
• - IBS-M – postać mieszana,
• - IBS-U – postać niezróżnicowana (niesklasyfikowana, nieokreślona).
Podstawowym objawem, łączącym wszystkie postaci IBS jest stały lub nawracający ból brzucha w podbrzuszu i lewej dolnej części brzucha, który rzadko występuje w nocy. Może być ostry i kurczowy. Wśród innych objawów wymienia się:
• - biegunkę – stolec ma postać wodnistą lub półpłynną. Mogą występować częstsze wypróżnienia, którym zwykle towarzyszy gwałtowne parcie, zwłaszcza po posiłkach, w stresie i w godzinach porannych;
• - zaparcia – częstość wypróżnień jest zmniejszona, stolec ma postać twardą, bryłowatą i jest zwykle oddawany z bólem, wysiłkiem. Po oddaniu stolca może pojawić się uczucie niepełnego wypróżnienia;
• - wzdęcia;
• - obecność śluzu w kale;
• - nudności, wymioty;
• - zgaga;
• - zaburzenia lękowe, stany depresyjne;
• - bóle głowy;
• - zmęczenie;
• - częstsze oddawanie moczu.
Leczenie zespołu jelita drażliwego
Leczenie farmakologiczne pełni rolę wspomagającą w IBS i ma charakter objawowy. W przypadku, gdy chory zmaga się dodatkowo z zaburzeniami psychicznymi warto skonsultować się z lekarzem psychiatrą i/lub psychologiem.
Do leków, które stosuje się w leczeniu zespołu jelita drażliwego, należą:
• - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne dostępne na receptę (nortryptylina, dezypramina, imipramina lub amitryptylina), które łagodzą między innymi dolegliwości bólowe,
• - leki działające rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego (drotaweryna, hioscyna, mebeweryna, alweryna, olejek z mięty pieprzowej), które można zakupić bez recepty.
W przypadku biegunki można stosować doraźnie środki zapierające, przeciwbiegunkowe takie jak loperamid, węgiel leczniczy.
U osób, u których występują zaparcia, stosuje się środki przeczyszczające, na przykład makrogole, laktulozę, czopki glicerynowe. W skrajnych przypadkach stosuje się lewatywę.
W aptekach można również – po zasięgnięciu porady farmaceuty, nabyć preparaty łagodzące objawy IBS. Wśród nich wymienia się:
• - probiotyki,
• - kwas masłowy,
• - rumianek.
Kwas masłowy to produkt fermentacji prowadzonej przez mikrobiotę jelitową. Wykazuje szeroki zakres korzystnych działań metabolicznych na poziomie przewodu pokarmowego i tkanek obwodowych, w tym stanowi główne źródło energii dla komórek śluzówki jelita grubego, ma działanie ochronne, regeneracyjne i odżywcze na błonę śluzową jelit.
Poza wymienionymi lekami i suplemantami diety, warto zadbać o zdrowy styl życia. Kluczową rolę pełni odpowiednio zbilansowana i zrównoważona dieta. Posiłki należy spożywać regularnie i bez pośpiechu. Zaleca się:
• - ograniczenie spożycia kawy, alkoholu;
• - unikanie potraw zawierających dużo węglowodanów złożonych, które nie rozkładają się w przewodzie pokarmowym, oraz pokarmów wzdymających, takich jak fasola, kapusta, kalafior i brukselka;
• - ostrych przypraw;
• - stosowanie diety bogatej w błonnik rozpuszczalny, takich jakświeże warzywa i owoce oraz nasiona babki płesznika, babki lancetowatej, otręby owsiane. Błonnik nierozpuszczalny (np. w otrębach pszennych, ziarnach zbóż i niektórych warzywach) może nasilać dolegliwości bólowe, wzdęcia;
• - stosowanie diety o małej zawartości składników FODMAP, czyli fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli (ang. fermentable oligo-, di-, monosaccharides and polyols), które mają niekorzystny wpływ na przebieg zespołu jelita drażliwego. Do FODMAP zalicza się między innymi sacharozę, fruktozę obecną w miodzie oraz owocach, laktozę, sorbitol występujący powszechnie w słodzikach spożywczych;
• - stosowanie diety bezglutenowej może być korzystna u osób z nadwrażliwością na gluten.
