Rodzaje środków dezynfekujących na rany

Przerwanie ciągłości skóry lub błon śluzowych może przyczynić się do dostania się do wnętrza organizmu chorobotwórczych drobnoustrojów, które mogłyby stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a niekiedy nawet dla życia pacjenta. Z tego powodu kluczową rolę odgrywa antyseptyka, czyli dezynfekcja powierzchni ran. Preparaty do dezynfekcji będą przydatne nie tylko w przypadku ran już istniejących, ale również do oczyszczania skóry przed zabiegami czy zastrzykami. Nie usuwają wszystkich mikroorganizmów, ale znacznie redukują ich ilość, dzięki czemu ograniczają ryzyko infekcji. Wyróżnić można różne rodzaje środków odkażających rany – czym się różnią i jak poprawnie z nich korzystać?

Dezynfekcja ran – dlaczego jest taka ważna?

Antyseptyka, czy też inaczej dezynfekcja, to czynność polegająca na oczyszczaniu powierzchni i niszczeniu drobnoustrojów, w szczególności tych chorobotwórczych, które mogłyby stać się zagrożeniem dla zdrowia lub życia człowieka. Termin wywodzi się z greckich słów anti (przeciw) oraz sepsis (gnicie) i po raz pierwszy został użyty w 1750 roku – jako określenie działań zapobiegających procesom gnilnym. Niszczenie bakterii i innych drobnoustrojów jest bardzo ważne, by zapobiegać infekcji ran i powstawaniu w miejscu zranionym stanu zapalnego. Ponadto jest to niezbędna czynność przed zabiegami czy zastrzykami. Powstałą ranę należy w pierwszej kolejności dokładnie przemyć, potem zdezynfekować, a na samym końcu założyć na nią opatrunek, który zabezpieczy ją przed ponownym zanieczyszczeniem.

Dezynfekcja i odkażanie

Należy rozróżnić pojęcia „dezynfekcja” i „odkażanie”, gdyż nie są równoznaczne, choć często bywają stosowane zamiennie. W przypadku dezynfekcji możliwe jest usuwanie większości drobnoustrojów, natomiast odkażanie jest czynnością o mniejszej skuteczności. Dezynfekcja może być również metodą bardziej ukierunkowaną – np. przeciw konkretnym patogenom. Omawiając, co to znaczy dezynfekcja, należy dodać, że oczyszcza się nie tylko skórę, błony śluzowe czy rany, ale również przedmioty, powierzchnie itd. W przypadku dezynfekcji nie mówi się o całkowitym wyjałowieniu powierzchni, a raczej o ograniczeniu ilości znajdujących się na niej mikroorganizmów – do stopnia, który znacznie redukuje ryzyko infekcji. Dezynfekcja może jednak nie usunąć form przetrwalnikowych patogenów, dlatego w przypadku np. narzędzi medycznych (chirurgicznych czy stomatologicznych) sama dezynfekcja to za mało i konieczna jest sterylizacja.

Środki dezynfekujące rany – obowiązkowe wyposażenie każdej apteczki

Gdy dojdzie do zranienia, ważne jest zabezpieczenie uszkodzonego obszaru przed czynnikami zewnętrznymi i zanieczyszczeniami, które mogłyby stać się źródłem infekcji. Aby powstała rana zagoiła się bez komplikacji, konieczne jest zastosowanie wysokiej jakości środków do dezynfekcji.

W aptece można kupić różnego rodzaju środki do dezynfekcji. Ich właściwości antyseptyczne pozwalają zapobiec ewentualnym infekcjom ran, których następstwem mógłby być groźny stan zapalny. Każda apteczka powinna być wyposażona w preparaty do dezynfekcji, gdyż są to dość często wykorzystywane produkty.

Nieszczęśliwych wypadków, które prowadzą do powstawania różnego rodzaju ran, nie da się przewidzieć. Można jednak przygotować się na ewentualność takich sytuacji, gromadząc niezbędne materiały i środki pierwszej pomocy w apteczce. Apteka Rosa posiada szeroki wybór preparatów do dezynfekcji rąk i środków dedykowanych do odkażania ran, w które warto się zaopatrzyć, kompletując swoją apteczkę pierwszej pomocy. W swojej ofercie zgromadziliśmy różnego rodzaju niezbędne środki antyseptyczne, a także przydatne w przypadku ran materiały opatrunkowe i przyspieszające gojenie.

Rodzaje preparatów do dezynfekcji ran

Do dezynfekcji ran i skóry służy wiele różnorodnych środków. Różnią się one między innymi obszarami wykorzystania, właściwościami, działaniem i ewentualnymi skutkami ubocznymi. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują poniższe propozycje.

Do niedawna najpopularniejsza była woda utleniona, którą można było znaleźć w niemal każdej domowej apteczce. Jest to roztwór nadtlenku wodoru, który w niewielkim stopniu niszczy bakterie i wirusy, a może wręcz utrudniać proces gojenia się ran. Aktualnie odchodzi się od stosowania wody utlenionej i raczej wybiera się ją jedynie przy niewielkich otarciach.

Innym rodzajem środka o właściwościach odkażających jest spirytus salicylowy o zawartości 70% alkoholu – nie tylko odkaża, ale działa również przeciwzapalnie, a dodatkowo ma działanie osuszające i złuszczające. Spirytusu nie powinno się jednak wykorzystywać w przypadku ran, gdyż działa drażniąco, niszczy białka, a przy tym jego stosowanie jest bardzo bolesne. Spirytusem odkaża się skórę nieuszkodzoną lub powierzchnie.

Na rany skóry lub błon śluzowych wykorzystuje się również Octenisept. W jego skład wchodzi fenoksyetanol oraz dichlorowodorek oktenidyny. Środek wykazuje działanie bakteriobójcze, grzybobójcze oraz przeciwwirusowe. Oktenidyna działa na powierzchni skóry i rany, z kolei fenoksyetanol działa w głębszych warstwach skóry i błon śluzowych. Ten środek stosuje się również w leczeniu wspomagającym stanów zapalnych w obrębie narządów rodnych.

Właściwości odkażające posiada również (stanowiąca spirytusowy roztwór jodu) jodyna, która działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i grzybobójczo. Może ona jednak nieco podrażniać, dlatego stosuje się ją raczej na skórę nieuszkodzoną lub przy niewielkich zranieniach. Jodyna na rany nie powinna być również stosowana u dzieci, które nie ukończyły 3. roku życia.

Do odkażania wykorzystywany jest również nadmanganian potasu, który dodatkowo ma również właściwości ściągające. Może być przydatny przy pęcherzach, egzemie, a także przy wrzodach czy ropniach. Dodatkowo jest niekiedy wykorzystywany przy infekcjach grzybiczych i leczeniu potówek oraz stanów zapalnych.

Odkażająco na powierzchniowe uszkodzenia naskórka, skóry oraz błon śluzowych działa również gencjana, której substancją czynną jest chlorek metylorozanilinowy. Można ją stosować również do dezynfekcji w przypadku zakażeń skóry oraz błon śluzowych. Środek nie może być wykorzystany do przemywania oczu.

Srebro to również dobra substancja chemiczna do dezynfekcji, podobnie jak cynk. Srebro nie tylko odkaża, ale również działa przeciwzapalnie. Stosuje się je m.in. w przypadku trudno gojących się ran. Znaleźć je można w maściach, sprayach oraz opatrunkach. Cynk natomiast nie tylko odkaża, ale również dobrze osusza, co może się sprawdzić między innymi w przypadku trądziku.

Kolejnym rodzajem substancji wykorzystywanej do dezynfekcji jest chlorheksydyna. Sprawdzi się np. do odkażania błon śluzowych. Wykazuje skuteczne działanie przeciwko bakteriom oraz grzybom. Znajduje również zastosowanie w produktach, które są wykorzystywane do sterylizacji narzędzi chirurgicznych oraz powierzchni.

Dlaczego wybór i zastosowanie dobrego antyseptyka są tak ważne?

Dostępne w aptekach środki odkażające można wykorzystać zarówno do dezynfekcji ran w warunkach domowych, jak i w ratownictwie oraz gabinetach lekarskich. Występują one w zoptymalizowanych stężeniach – by nie spowodować uszkodzenia tkanki, a jednocześnie wyeliminować niebezpieczne drobnoustroje, które mogłyby ją zaatakować. O zakażenia ran wcale nie tak trudno i nie jest do tego potrzebne „widoczne” zanieczyszczenie rany. Szkodliwe mikroorganizmy mogą naturalnie bytować na naszej skórze – w sprzyjających warunkach potrafią zaatakować i szybko się namnażać, przyczyniając się do rozwoju stanu zapalnego. Wybierając odpowiedni środek do dezynfekcji ran, można uniknąć poważnych powikłań, do których zalicza się m.in. ropień, tężec czy zgorzel gazową, a także przyspieszyć proces gojenia się ran.

Odkażanie ran – jak zrobić to prawidłowo?

Środki antyseptyczne stosuje się w celu oczyszczenia i dezynfekcji ran, a także przed przygotowaniem powierzchni skóry do zabiegów. Wykorzystuje się je również przed podaniem zastrzyku (w planowanym miejscu wkłucia). Nie zaleca się jednak stosowania środków do dezynfekcji na duże i głębokie rany, a także na mocno krwawiące nacięcia na skórze. Przeciwwskazaniem do stosowania antyseptyków są również rany, które wymagają szycia, a także rany kłute oraz oparzenia słoneczne.

Wcześniej wspomniano już, co to znaczy dezynfekcja oraz jakie preparaty można do niej wykorzystać, jednak istotne jest również, jak prawidłowo przeprowadzić odkażanie ran, by było to nie tylko skuteczne, ale i bezpieczne. Na początku należy dokładnie obejrzeć miejsce zranienia oraz ocenić, czy konieczne będzie zgłoszenie się do lekarza na konsultację. Ocena powinna obejmować m.in. rodzaj rany, jej głębokość, a także rodzaj krwawienia i obecność w niej ciał obcych oraz stopień zabrudzenia.

Przed wykorzystaniem środka odkażającego zaleca się przemycie rany pod bieżącą wodą lub jej oczyszczenie roztworem soli fizjologicznej. Przemytą ranę należy następnie lekko osuszyć jałowym gazikiem – jeśli go nie posiadamy, osuszamy jedynie najbliższe okolice rany. W kolejnym kroku można przejść do odkażania rany przy pomocy środka do dezynfekcji. Substancja chemiczna do dezynfekcji powinna być dobrana do rodzaju rany.

Jakie preparaty do dezynfekcji wybrać na ranę?

Istnieją różnego rodzaju środki odkażające rany, jednak nie jest bez znaczenia, jaka substancja chemiczna do dezynfekcji zostanie wybrana. Rodzaj antyseptyka należy dostosować do rany, z którą mamy do czynienia. W przypadku delikatnych zadrapań czy ran płytkich można wykorzystać m.in. Octenisept. Ostatecznie sprawdzić się może również woda utleniona, która w kontakcie z raną wytwarza charakterystyczną pianę – jednak aktualnie odchodzi się już od jej stosowania, gdyż są środki działające lepiej w przypadku ran.

Jeśli chodzi o odkażanie ranpooperacyjnych, czy też ran, które trudno się goją bądź są głębokie, konieczne może być zastosowanie bardziej specjalistycznego środka. Rana pooperacyjna pojawia się w wyniku interwencji chirurga i związana jest z przecięciem wszystkich warstw skóry. Środki antyseptyczne w przypadku ran pooperacyjnych powinny mieć właściwości, dzięki którym możliwe będzie oczyszczenie rany, a także jej nawilżenie oraz zapobiegnięcie zakażeniu. Ważna jest również umiejętna dezynfekcja takich ran – jeśli rany są niezakażone, należy oczyszczać je od środka w kierunku brzegów, z kolei przy zakażeniu rana powinna zostać oczyszczona od brzegów ku jej środkowi.

Antyseptyka – nie tylko na rany. Kiedy jeszcze może być potrzebna dezynfekcja?

Dezynfekcja jest ważna nie tylko w przypadku przerwania ciągłości skóry i związanej z tym konieczności ochrony rany przed zakażeniem. Ze względów profilaktycznych stosuje się również dezynfekcję przed różnego rodzaju czynnościami medycznymi. Dezynfekcja skóry przed zabiegami pozwala przygotować jej powierzchnię do ingerencji chirurgicznej, redukując jednocześnie ryzyko, że po przerwaniu ciągłości skóry czy śluzówek dojdzie do przypadkowego przeniesienia drobnoustrojów do wnętrza organizmu. Ważna jest nawet dezynfekcja skóry przed zastrzykiem, zakładaniem wenflonu, pobieraniem krwi itd.