Wielokierunkowe właściwości prozdrowotne oleju z czarnuszki znane są od wieków. Już w starożytności, Egipcjanie wykorzystywali działanie tego wyjątkowego oleju, zarówno zewnętrznie jak i wewnętrznie, nazywając go złotem faraonów. Jest on również wykorzystywany w medycynie chińskiej i ajurwedyjskiej. Właściwości czarnuszki są potwierdzone przez liczne badania naukowe. Przyjrzyjmy się zatem zastosowaniu oleju z czarnuszki, który w ostatnich latach zyskał ogromną popularność również w Polsce.

Oleje z czarnuszki – krótka charakterystyka

Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa), rośnie głównie we wschodniej części Europy i zachodniej Azji. Olej pozyskuje się z charakterystycznych, czarnych nasion metodą tłoczenia na zimno. Olej z nasion czarnuszki siewnej ma charakterystyczny, ziołowy smak. W zależności od ziaren może mieć barwę od czarnej po słomkową. Czarnuszka jest powszechnie znaną przyprawą, wykorzystywaną w kuchni. Jednym z kluczowych składników olejku z czarnuszki jest tymochinon o właściwościach przeciwzapalnych, a jak podają niektóre źródła również przeciwnowotworowych. Olej jest także bogaty w dobroczynne dla naszego zdrowia tłuszcze nienasycone (NNKT, zawiera blisko 84 %). Około 60% stanowią tłuszcze wielonienasycone, do których należą kwasy tłuszczowe omega-6 (kwas linolowy (LA)), kwas alfa-linolenowy (ALA) czyli omega-3 – około 1% oraz kwas oleinowy, omega-9 – około 25%. Wśród pozostałych składników oleju z czarnuszki wymienia się:

  • biotynę (witamina B7);
  • witaminy A, E, F, B1, B3, B6;
  • sterole;
  • beta-karoten;
  • sole mineralne (m. in. wapń, żelazo, potas, cynk, selen, magnez);
  • flawonoidy;
  • fosfolipidy;
  • karwakrol;
  • tymol.

 

Olej z czarnuszki tłoczony na zimno należy przechowywać w lodówce, w ciemnej butelce, unikając tym samym nadmiernej ekspozycji na światło. W ten sposób chronimy produkt przed utratą drogocennych właściwości. Olej z czarnuszki jest przydatny do spożycia przez 3 miesiące od daty wytłoczenia. Znany jest także olej z czarnuszki w kapsułkach.

Właściwości prozdrowotne i zastosowanie olejku z czarnuszki

Olejek z czarnuszki posiada wiele różnorodnych właściwości prozdrowotnych, które są przedmiotem wielu badań naukowych. Wśród najistotniejszych wymienia się m.in:

  • właściwości przeciwzapalne,
  • właściwości przeciwbólowe i rozkurczowe,
  • właściwości antybakteryjne,
  • właściwości przeciwgrzybicze, przeciwpasożytnicze,
  • właściwości hipotensyjne
  • właściwości przeciwalergiczne (przeciwhistaminowe),
  • właściwości antyoksydacyjne,
  • właściwości immunomodulujące (wzrost aktywności układu odpornościowego oraz liczby komórek odpornościowych),
  • właściwości mukolityczne (olejek rozrzedza zalegającą wydzielinę w oskrzelach).

Znając już właściwości oleju z czarnuszki, odpowiedzmy na pytanie komu jest on szczególnie polecany? Można go zaproponować jako wsparcie w leczeniu alergii, przewlekłego nieżytu nosa/zatok (zwłaszcza o podłożu alergicznym), atopowego zapalenia skóry (AZS), astmy oraz reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Olejek z czarnuszki znalazł również zastosowanie jako środek mobilizujący układ odpornościowy u osób z obniżoną odpornością. Zyskał w tym zakresie dużą popularność zwłaszcza u dzieci. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że czarnuszka może być wykorzystana do budowania odporności, jednak w pojedynkę nie zapewni nam wystarczającej ochrony. Ważna jest również m.in. aktywność fizyczna czy dobrze zbilansowana dieta. Olejek z czarnuszki jest także stosowany jako środek wspomagający u osób z przewlekłymi problemami gastrycznymi, takimi jak wzdęcia, niestrawność czy nieżyt żołądka. Wspomaga również pracę wątroby, chroni przed zakażeniem Helicobacter pylori. Nie podrażnia błony śluzowej żołądka, łagodzi wrzody żołądka i dwunastnicy, refluks oraz zatrucia pokarmowe. Dobrze sprawdza się u pacjentów z cukrzycą typu II, wspomagając utrzymanie prawidłowego poziomu cukru we krwi. Wpływa również korzystnie na obniżenie nieprawidłowego poziomu cholesterolu. Olej z czarnuszki jest również polecany dla osób chorujących przewlekle na nadciśnienie tętnicze jako środek pomagający w utrzymaniu prawidłowego tętna i ciśnienia tętniczego krwi. Za działanie to odpowiada korzystny wpływ czarnuszki na zmniejszenie stresu oksydacyjnego. Warto również dodać, że olejek z czarnuszki może być pomocniczo wykorzystywany jako środek przeciwpasożytniczy w zwalczaniu tasiemca czy owsików. Z uwagi na działanie przeciwbakteryjne, czarnuszka może stanowić uzupełnienie leczenia różnych infekcji, zwłaszcza górnych dróg oddechowych. Dodatkowo, olej z czarnuszki działa jak naturalny mukolityk, czyli środek rozrzedzający zalegającą wydzielinę w oskrzelach, co ułatwia jej odkrztuszanie i tym samym chroni przed pogorszeniem stanu zapalnego oskrzeli. Przeprowadzone dotychczas badania wskazują także na potencjalne działanie przeciwnowotworowe czarnuszki – poprzez zmniejszenie żywotności komórek nowotworowych. Należy podkreślić, że korzystne działanie olejku z czarnuszki na nasze zdrowie, wynika z jego regularnego, długotrwałego stosowania.

Jak stosować olejek z czarnuszki?

Warto zapamiętać, że olejek z czarnuszki należy stosować wyłącznie na zimno. W przeciwnym razie może on stracić swoje drogocenne właściwości prozdrowotne. Stosowanie olejku najlepiej rozpocząć od niewielkich ilości (kilku kropel) stopniowo ją zwiększając. Pozwoli to na przyzwyczajenie się do intensywnego, korzennego smaku. Za optymalną porcję uważa się dawkowanie oleju z czarnuszki – 1-2 łyżeczek dziennie. Można go również dodawać do spożywanych potraw, np. do sałatek, jako dodatek do jogurtu, zupy krem czy też koktajlu. Równie dobrze sprawdzi się podawanie z miodem, z sokiem z cytryny, z sokiem z malin, zwłaszcza u najmłodszych. Olejek z czarnuszki warto przyjmować bezpośrednio przed posiłkiem, co zwiększa wchłanianie składników aktywnych olejku, zwłaszcza wartościowych kwasów tłuszczowych wielonienasyconych (NNKT). Nieco inaczej niż u osób dorosłych wygląda dawkowanie, gdy weźmiemy pod uwagę opi. Do ukończenia przez dziecko 1 r.ż. należy zachować ostrożność i podawać kilka kropel olejku dziennie, tak aby dziecko przyzwyczaiło się do charakterystycznego smaku oleju oraz by sprawdzić wystąpienie ewentualnej reakcji alergicznej u dziecka. Starszym dzieciom, powyżej 3 r.ż. do 6 r.ż. zaleca się 2,5 ml (pół łyżeczki) dziennie, dzieciom powyżej 6 r.ż. do 12 r.ż. 5 ml (jedna łyżeczka) dziennie. Warto w tym przypadku dodać olejek do miodu czy też soku.

Olejek z czarnuszki – przeciwskazania

Olej z czarnuszki jest uznawany za produkt bezpieczny, dobrze tolerowany u dorosłych oraz u dzieci. Skutki uboczne występują rzadko. Jednakże tak jak każdy inny produkt, czarnuszka może wywołać reakcję alergiczną u osób z nadwrażliwością. Jest to rzadko spotykane. Niemniej jednak warto rozpocząć przyjmowanie olejku z czarnuszki od małych ilości by wykluczyć reakcję alergiczną, która może się objawiać np. bólami brzucha, biegunką lub wysypką na skórze, zaczerwienieniem. Z uwagi na brak badań należy zachować ostrożność stosując olej z czarnuszki u kobiet w ciąży (działanie przeciwskurczowe i związane z nim ryzyko spowolnienia skurczów macicy), oraz u kobiet karmiących piersią. Zawarte w olejku fitoestrogeny, które działają przeciwstawnie do prolaktyny, mogą zaburzyć prawidłową laktację. Dlatego też dopuszcza się stosowanie olejku u kobiet z uregulowaną laktacją. W tym przypadku należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym ciążę lub z farmaceutą w aptece. Zaleca się również zachowanie ostrożności u osób z niedociśnieniem tętniczym (hipotensją), ze względu na działanie czarnuszki sprzyjające obniżeniu ciśnienia tętniczego krwi.

Zastosowanie olejku z czarnuszki w kosmetologii

Olejek z czarnuszki znalazł również bogate zastosowanie w kosmetologii jako produkt do codziennej pielęgnacji skóry, włosów oraz paznokci. Oprócz opisanych powyżej właściwości prozdrowotnych czarnuszka działa również regenerująco, nawilżająco oraz przeciwstarzeniowo na skórę. Dzięki obecności antyoksydantów – witaminy A i E nawilża skórę, łagodzi podrażnienia. Działa także stymulująco na proces odnowy naskórka, co wykorzystuje się pomocniczo mi.in w pielęgnacji blizn oraz ran. Olejek z czarnuszki na skórę stosowany zewnętrznie, bezpośrednio na blizny, działa rozjaśniająco, zmiękczająco, przyspiesza regeneracją i zmniejsza ich widoczność. Jest także stosowany w stanach zapalnych skóry, jako środek wspomagający w leczeniu trądziku, liszaja. Nie bez znaczenia pozostaje tu działanie przeciwbakteryjne produktu. Olej z czarnuszki na atopowe zapalenie skóry (AZS) także jest stosowany z dużym powodzeniem. Olejek z czarnuszki na skórę wykazuje także działanie przeciwzmarszczkowe, również na głębokie zmarszczki, opóźniając proces starzenia się skóry. Jest szczególnie polecany w pielęgnacji skóry suchej i dojrzałej. Jego właściwości regenerujące i łagodzące wykorzystuje się także w pielęgnacji oparzeń słonecznych. Stosowany na skórę głowy może łagodzić objawy łupieżu. Jest także polecany dla osób zmagających się z nadmiernym wypadaniem włosów. Czarnuszka bowiem stymuluję także wzrost włosów. Co więcej olejek z czarnuszki odżywia włosy, regeneruje, nawilża oraz dodaje im blasku. Jest szczególnie polecany dla osób z matowymi i łamliwymi włosami. Jest także zalecany osobom z nadmiernym przetłuszczaniem się skóry głowy. Warto spróbować domowych sposobów na pielęgnację włosów i skóry głowy z wykorzystaniem czarnuszki. Zatem w jaki sposób można  przygotować domową maseczkę z olejem z czarnuszki? Nic prostszego. Wystarczy dodać kilka kropli oleju do naszej ulubionej maski, co wzmocni jej działanie lub wetrzeć bezpośrednio we włosy niewielką ilość. Po upływie około 30 minut należy umyć włosy i skórę głowy odpowiednim szamponem. Olejek może być wykorzystywany w codziennej pielęgnacji włosów.

Pozostaje nam zatem odpowiedzieć na ostatnie pytanie jak wybrać dobry produkt? Czym należy się kierować poszukując olejku z czarnuszki? Cóż, warto zwrócić uwagę, żeby olej był tłoczony na zimno, nierafinowany oraz niefiltrowany. Należy również przestrzegać zasad prawidłowego przechowywania olejku, tak aby nie stracił on swoich właściwości.  Podsumowując, czarnuszka może być stosowana nie tylko jako przyprawa kuchenna. Posiada szereg właściwości, które zostały potwierdzone w badaniach naukowych. Warto zastosować olejek z czarnuszki w codziennej profilaktyce prozdrowotnej oraz higienie i pielęgnacji skóry, włosów oraz paznokci. Potwierdzają to również opinie lekarzy i farmaceutów.