Grzybica paznokci to dość powszechny problem, który dotyka wiele osób. Stanowi nie tylko wstydliwy problem estetyczny, ale przede wszystkim zagrożenie dla naszego zdrowia, stąd nie należy jej lekceważyć. Leczenie grzybicy paznokci jest zwykle procesem trudnym, długotrwałym i może trwać nawet kilka miesięcy. Nieleczona grzybica paznokci może być źródłem zakażenia innych, zdrowych tkanek. Jak rozpoznać grzybice paznokci? Jak można zwalczać grzybicę paznokci ? Kiedy należy udać się do lekarza?

Grzybica paznokcia – co to jest?

Grzybica paznokci, to inaczej onychomikoza. Jest to choroba zakaźna, o charakterze przewlekłym i nawrotowym, która wywołują różne gatunki grzybów. Grzybica paznokci to jedna z najczęstszych chorób paznokci. Szacuje się, że może stanowić nawet 50 %  wszystkich schorzeń obejmujących płytkę paznokcia. Jest głównie wywoływana przez dermatofity (Trichophyton rubrum, Trichophyton mentagrophytes) oraz drożdżaki (Candida albicans) i pleśnie (Scopulariopsis brevicaulis, grzyby z rodzaju Aspergillus, szczególnie Aspergillus fumigatus). Drobnoustroje wywołujące grzybicę paznokci najlepiej rozwijają się w środowisku ciepłym i wilgotnym, dlatego częściej obserwuje się występowanie grzybicy paznokci stóp niż rąk, zwłaszcza w okresie letnim.

Czynniki ryzyka grzybicy paznokci

Grzybica paznokci dużo częściej dotyka osoby przewlekle chore, o obniżonej odporności niż osoby zdrowe. W grupach szczególnie narażonych na infekcje wymienia się między innymi osoby chorujące na cukrzycę, łuszczycę. Rozwojowi infekcji sprzyjają także niedobory witamin z grupy B, żelaza, cynku,  zaburzenia hormonalne i palenie papierosów. Istotnymi czynnikami ryzyka są także wiek - zwiększona ilość zachorowań  po 60. roku życia, płeć – infekcje częściej występują u mężczyzn.

Jak rozpoznać grzybicę paznokci? Objawy choroby

Wśród podstawowych objawów grzybicy paznokci wymienia się zgrubienie płytki paznokcia oraz wzrost łamliwości paznokcia. Obserwuje się także nierówną, pofałdowaną i odkształconą powierzchnię płytki oraz białe, żółte (zaawansowanym stadium czarne) przebarwienia, stan zapalny wałów paznokciowych, któremu towarzyszy ból i zaczerwienienie. Grzybicy paznokci towarzyszy również często nieprzyjemny zapach oraz widoczne oddzielanie się paznokcia od łożyska.

Rodzaje grzybicy paznokci

Ze względu na miejsce występowania zmian chorobowych w obrębie płytki paznokcia oraz z uwagi na charakter zmian wyróżnia się kilka rodzajów grzybicy paznokci: grzybicę dystalną, grzybicę proksymalną okołopaznokciową, grzybicę powierzchniową, grzybice wewnątrzpaznokciowa oraz dystroficzną.

Grzybica dystalna boczna podpaznokciowa – to jeden z najpowszechniejszych rodzajów grzybicy paznokci. Zmiany obejmują boki i części dystalne płytki paznokci i rozprzestrzeniają się ku powierzchni środkowej. Obserwuje się towarzyszące żółte przebarwienia oraz rogowacenie płytki.

Grzybica proksymalna podpaznokciowa - najczęściej dotyka paznokci u rąk. Drobnoustroje przedostają się do płytki paznokcia przez obrębek naskórka. Do rozwoju dochodzi często w wyniku urazu. Rozwojowi grzybicy sprzyja również  cukrzyca, choroby autoimmunologiczne,  hormonalne oraz choroba Raynauda.

  • Grzybica powierzchowna biała – charakterystyczny jest dla niej biały nalot na płytce paznokcia.
  • Grzybica wewnątrzpaznokciowa – zmiany chorobowe rozwijają się od wewnętrznej strony płytki paznokcia. To rzadko występująca postać grzybicy.
  • Grzybica całkowicie dystroficzna  - występuje u chorych na kandydozę

Jakie są przyczyny grzybicy paznokci? Jak można się nią zarazić?

Do zakażenia grzybicą paznokci u nóg może dojść w bardzo prosty i szybki sposób. Najczęściej poprzez bezpośredni kontakt ze skórą osoby zakażonej lub z przedmiotami, które były używane przez zakażoną osobę z grzybicą paznokci.

Wśród najczęstszych sytuacji, w których dochodzi do infekcji wymienia się w szczególności:

  • chodzenie boso po powierzchni, po której chodziła osoba z grzybicą paznokci – (do zakażenia często dochodzi na basenie, siłowni, w saunie),
  • korzystania z wypożyczonego obuwia, które nie zostało dokładnie zdezynfekowane (na kręgielni, lodowisku, buty narciarskie),
  • korzystania z zabiegów w salonie kosmetycznym, gdzie nie wysterylizowano odpowiednio narzędzi,
  • podczas przymierzania obuwia w sklepie na gołą stopę - bez skarpetek, stopek,
  • w wyniku noszenia syntetycznych skarpetek, wykonanych z sztucznych materiałów.

Grzybica paznokci – profilaktyka

Jak wspomniano powyżej bardzo łatwo można się zarazić grzybicą paznokci, która jest dość częstym problemem. Stąd istotna jest właściwa profilaktyka. Aby w przyszłości zapobiec grzybicy paznokci, warto pamiętać o higienie. Należy starannie myć stopy po każdym zamoczeniu (wilgoć sprzyja rozwojowi grzybów, zwłaszcza w przestrzeni między palcami). Ważne jest także noszenie dobrze dopasowanego obuwia oraz noszenie skarpet wykonanych z naturalnych materiałów, co zapewni odpowiednią wentylację skóry. Warto również zwrócić uwagę, aby nie mierzyć butów w sklepach na gołą stopę, a w miejscach publicznych takie jak basen czy sauna, mieć ze sobą klapki. W przypadku nadmiernej potliwości stóp warto stosować talk oraz inne zasypki, zwłaszcza między palcami, aby unikać zwiększonej wilgotności sprzyjającej grzybicy paznokci.

Jak wyleczyć grzybicę paznokci u nóg?

Grzyb na paznokciach ze względu na swój przewlekły i nawrotowy charakter, może okazać się trudny do wyleczenia. Szacuje się, że nawet 30% populacji może zmagać się z tą chorobą. Bardzo często poprzedza ją grzybica stóp, która okazuje się dużo prostsza w leczeniu. Stąd istotne jest by badać i leczyć każde niepokojące zmiany zarówno na skórze jak i płytce paznokci. Nieleczona grzybica może rozprzestrzenić się na kolejne paznokcie, obejmować coraz większe obszary skóry, a nawet powodować wtórne infekcje bakteryjne. Ponadto, nieleczona grzybica paznokci stanowi źródło zakażenia dla innych osób i zagraża ich zdrowiu.

Wybór metody leczenia grzybicy oraz czas leczenia zależy od stopnia zaawansowania zmian oraz rodzaju grzybów, które wywołały infekcje. Warto rozpocząć leczenie od wykonania testu laboratoryjnego pozwalającego na ocenę rodzaju drobnoustroju, co zwiększa szanse na powodzenie terapii. Warto również dodać, że często leczenie farmakologiczne zmian w obrębie płytki paznokci wymaga czasu, systematyczności oraz cierpliwości. Jedynie wtedy grzybica paznokci nie powróci ponownie. Leczenie grzybicy paznokci może trwać kilka miesięcy. Czas leczenia zależy od czynników indywidualnych: od szybkości wzrostu płytek paznokciowych i stopnia zaawansowania zmian. Leczenie zaawansowanej grzybicy paznokci dłoni trwa średnio 6 miesięcy, a paznokci stóp nawet do 12 miesięcy.

Wśród domowych sposobów leczenia grzybicy paznokci wymienia się leki o działaniu miejscowym, które można kupić w aptece bez recepty. Występują one w różnych postaciach, takich jak lakiery do paznokci, kremy, maści oraz płyny. W preparatach tych znajdują się substancje takie jak: cyklopiroks czy amorolfina. Mechanizm działania wielu leków przeciwgrzybiczych o działaniu miejscowym polega na gromadzeniu się substancji czynnych w komórkach grzybów, łączeniu się nieodwracalnie z ich ścianami lub innymi strukturami komórkowymi. Dochodzi najczęściej wówczas do zwiększenia przepuszczalności błon komórkowych i zaburzeń w transporcie niezbędnych substancji odżywczych, m.in. niektórych aminokwasów (leucyny) i elektrolitów (jonów wapnia, fosforu i potasu). Prowadzi to do zahamowania wzrostu grzybów, a w końcowym efekcie do ich rozpadu.

Przed zastosowaniem leków o działaniu miejscowym należy pamiętać o spiłowaniu możliwie jak największej części zmienionej chorobowo płytki paznokcia przy użyciu nożyczek, obcinacza lub pilnika do paznokci, a wierzchnią warstwę płytki paznokciowej należy delikatnie opiłować i przetrzeć wacikiem nasączonym preparatem dezynfekującym na bazie alkoholu. Przed ponownym użyciem produktu, należy ponownie spiłować paznokcie. Zapewnia to lepszą penetracje leku w głąb płytki i pozwoli na uniknięcie rozprzestrzeniania się zakażenia. Opakowania leków, zwłaszcza lakierów do paznokci, zwykle zawierają zestaw pilników do jednorazowego użycia. W przypadku miejscowego stosowania przeciwgrzybiczych chemioterapeutyków problemem jest skeratynizowana postać paznokcia, przez którą trudno przeniknąć. Dlatego też bardziej skuteczne w praktyce klinicznej są formy lakierów, które przenikają w głąb płytki paznokcia. Wraz z odrastającym paznokciem grzyb cały czas się odnawia. W przypadku bardziej zaawansowanych zmian lub braku poprawy w wyniku zastosowania leków dostępnych bez recepty należy udać się do lekarza. Wówczas zaczyna się leczenie oparte na preparatach dostępnych w aptece na receptę. Jeżeli grzybica jest bardzo zaawansowana, zaleca się leczenie ogólnoustrojowe - doustnymi lekami przeciwgrzybicznymi. Wśród najczęściej stosowanych wymienia się:

  • terbinafinę (stosowany w dawce 250 mg/dobę),
  • itrakonazol (stosowany w terapii ciągłej w dawce 200 mg/dobę lub pulsowej po 200 mg dwa razy dziennie przez tydzień z trzytygodniowymi przerwami),
  • flukonazol (stosowany w dawce 200 mg/tydzień).

Efekt terapeutyczny widoczny jest w postaci odrastającego paznokcia bez zmian chorobowych.

Najlepsze efekty przynosi terapia skojarzona polegająca na jednoczesnym leczeniu miejscowym i ogólnym. W skrajnych przypadkach (nasilona onycholiza, boczna postaci grzybica paznokci, pogrubienie paznokcia powyżej 4 mm, ból), gdy wszystkie metody leczenia zawiodą, lekarz może zadecydować o wykonaniu operacji w celu zdjęcia zakażonej płytki paznokci. Dużą popularność w ostatnim czasie zyskała również terapia laserowa oparta na naświetlaniu płytki wiązką lasera. Fale lasera działają bakteriobójczo i grzybobójczo. Wśród zalet tej metody wymienia się bezbolesność oraz brak uszkodzenia płytki paznokci. W trakcie zabiegu paznokieć nie jest uszkadzany, bo laser niszczy wyłącznie grzybicę znajdującą się wewnątrz.

Wśród preparatów przeciwgrzybiczych dostępnych w aptece bez recepty wymienia się: