Oznaczenie poziomu hematokrytu (HCT) to część jednego z podstawowych badań diagnostycznych i profilaktycznych – morfologii krwi. Badanie opiera się na określeniu procentowego stosunku objętości krwinek czerwonych (erytrocytów) do objętości całej krwi. W zależności od płci i wieku przyjmuje się różne normy parametru. Zbyt wysoki lub niski poziom hematokrytu może sugerować rozwój choroby w organizmie. Odstępstwa od normy mogą wskazywać na zaburzenia związane z ilością krwinek czerwonych w organizmie – niedokrwistość lub nadkrwistość czy też odwodnienie.

Hematokryt – co to jest? Obowiązujące normy

Hematokryt (HCT, HT) to wyrażony w procentach stosunek objętości krwinek czerwonych do objętości całej krwi. Wartość oznaczanego parametru zależy nie tylko od ilości erytrocytów, ale również od objętości pojedynczej krwinki i objętości osocza. Erytrocyty pełnią wiele istotnych funkcji w organizmie. Ich główną rolą jest transport tlenu z płuc do pozostałych części ciała. Krwinki czerwone są wytwarzane w szpiku kostnym.

Za normę u dorosłych mężczyzn przyjmuje się wartości 40% – 54%, natomiast u dorosłych kobiet 37% – 47%. Wyjątek stanowią kobiety ciężarne, u których przyjmuje się wartości HCT w zakresie ≥ 33%. Za niski hematokryt u ciężarnych odpowiada zwiększona objętość płynów ustrojowych.

Wartości hematokrytu różnią się u dzieci w zależności od wieku:

  • noworodki: 48% – 69%;
  • dzieci do 12 roku życia: 35% – 55%;
  • dziewczynki w wieku 13-18 lat: 35% – 45%;
  • chłopcy w wieku 13-18 lat: 37% – 50%.

Jak wygląda oznaczenie hematokrytu?

Do badania należy zgłosić się na czczo, przynajmniej 8–12 godzin po spożyciu ostatniego posiłku. Analogicznie jak w przypadku innych badań z krwi, warto ograniczyć na kilka dni przed badaniem picie kawy, alkoholu i palenie papierosów. Oznaczenie HCT polega na pobraniu od pacjenta próbki krwi żylnej, najczęściej z żyły łokciowej. Należy również podkreślić, że przeciwwskazaniem do oznaczenia hematokrytu jest trwająca miesiączka, która może wpłynąć na zafałszowanie wyników.

Wskazania do badania hematokrytu

Kiedy należy wykonać oznaczenie HCT? Wśród niepokojących objawów, które powinny skłonić nas do konsultacji z lekarzem i wykonania morfologii krwi można wymienić między innymi:

  • przewlekłe osłabienie, zmęczenie, senność;
  • zaburzenia koncentracji;
  • kołatanie serca;
  • duszności;
  • wypadanie włosów;
  • łamliwość paznokci;
  • bladość i suchość skóry;
  • spadek odporności organizmu;
  • problemy z krzepnięciem krwi;
  • krwawienia z nosa.

O czym świadczą zbyt wysokie wyniki hematokrytu?

Podwyższony poziom hematokrytu sugeruje zagęszczenie krwi, to znaczy zwiększony stosunek ilości erytrocytów do objętości całej krwi. Nieprawidłowy wynik może wskazywać na:

  • odwodnienie organizmu, do którego może dojść w wyniku wymiotów, biegunek, czy też zbyt małej podaży płynów;
  • czerwienicę prawdziwą – chorobę nowotworową, której przebieg charakteryzuje się nadmierną produkcją krwinek czerwonych;
  • nowotwory nerek, które produkują erytropoetynę pobudzającą produkcję erytrocytów przez szpik kostny;
  • przewlekłe palenie tytoniu;
  • niedotlenienie organizmu – wywołane przez choroby serca, płuc czy też długotrwałym przebywaniem na dużych wysokościach.

Nadmierne zagęszczenie krwi stanowi nie tylko zagrożenie dla zdrowia, ale również dla życia. Nieleczone może doprowadzić do poważnych powikłań, takich jak nadciśnienie tętnicze, zator płucny, udar, zawał serca.

O czym świadczą zbyt niskie wyniki hematokrytu?

Zbyt niskie wyniki hematokrytu mogą świadczyć o:

  • niedokrwistości (anemii) – spowodowanej niedoborem żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12, zaburzeniami ze strony szpiku kostnego, krwawieniami wewnętrznymi, nieprawidłową budową erytrocytów i/lub hemoglobiny;
  • chorobach nerek;
  • ciąży;
  • chorobach wątroby;
  • chorobach szpiku kostnego.

Warto podkreślić, że ocena stanu zdrowia opiera się nie tylko na analizie pojedynczego wyniku HCT, ale na całościowej ocenie innych parametrów składających się na badanie morfologii krwi.