Gronkowce to bakterie Gram-dodatnie z rodzaju Staphylococcus. Dotychczas opisano ponad 30 różnych gatunków gronkowców. Wśród najczęściej diagnozowanych zakażeń wymienia się między innymi infekcje Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty). Zakażenia gronkowcem złocistym mogą mieć trudny przebieg i stanowić zagrożenie dla naszego zdrowia. Ponadto, z uwagi na występującą oporność na wiele antybiotyków proces leczenia może być utrudniony.

Gronkowiec złocisty – charakterystyka

Gronkowiec złocisty należy do bakterii ziarniakowych, Gram-dodatnich, koagulozodadatnich. Jest jednym z najbardziej patogennych dla człowieka gronkowców. Wytwarza toksyny cytolityczne oraz enzymy, które ułatwiają rozprzestrzenianie się w organizmie, powodując uszkodzenie różnych tkanek. Szczególną grupę toksyn stanowią superantygeny, takie jak eksfoliatyny, zwane również toksynami epidermolitycznymi, toksynami wstrząsu toksycznego. Gronkowiec złocisty jest znany jako szczep oporny na działanie antybiotyków. Ma zdolność tworzenia tzw. biofilmu, czyli warstwy komórek bakteryjnych pokrytej substancją uniemożliwiającą skuteczne działanie antybiotyków. Przed podjęciem leczenia zakażenia gronkowcem złocistym, powinien zostać wykonany antybiogram w celu postawienia właściwej diagnozy. Antybiogram to badanie mikrobiologiczne, które pozwala określić na które antybiotyki bakterie są oporne, a na które wrażliwe.

Objawy zakażenia gronkowcem złocistym

Staphylococcus aureus, powoduje zarówno zakażenia miejscowe, głównie w obrębie tkanek skórnych i podskórnych oraz infekcje ogólnoustrojowe, o wysokiej śmiertelności sięgającej nawet 50 %. Głównym rezerwuarem Staphylococcus aureus jest człowiek. Bakteria bytuje w warunkach fizjologicznych głównie w obrębie przedsionka nosa oraz w nosogardzieli, okolicy odbytu, na skórze. W pewnych warunkach, zwłaszcza w stanie obniżonej odporności oraz u osób po zabiegach operacyjnych – z wszczepionymi biomateriałami, ranami, może dojść do rozwoju zakażenia.

Gronkowiec złocisty posiada różne czynniki zjadliwości i jest oporny na działanie antybiotyków. Szczególnie niebezpieczne dla zdrowia i życia człowieka są zakażenia szpitalne. Najbardziej groźne są typy gronkowca MRSA (ang. methicyllin - resistant Staphylococcus aureus), oporne na większość stosowanych antybiotyków.

Do zakażeń miejscowych (głównie skóry i tkanek podskórnych, miękkich) wywołanych przez gronkowca złocistego należą:

  • liszaj,
  • stan zapalny mieszków włosowych,
  • czyraki,
  • ropnie,
  • stan zapalny gruczołów potowych,
  • zapalenie sutków u kobiet karmiących,
  • martwicze zapalenie powięzi,
  • zapalenie spojówek,
  • zapalenie zatok,
  • zapalenie ucha środkowego,
  • jęczmień.

Do najcięższych zakażeń ogólnoustrojowych gronkowcem złocistym należy posocznica oraz zapalenie wsierdzia. Główne źródła infekcji krwioobiegu to kolonizacja protez i cewników naczyniowych wprowadzanych do organizmu podczas operacji. Zakażenia ogólnoustrojowe gronkowcem złocistym mogą prowadzić do rozwoju między innymi:

  • zapalenia płuc,
  • ostrego zapalenia kości i stawów,
  • przewlekłego zapalenia kości i torebki stawowej,
  • ropnia narządowego,
  • zapalenia opon mózgowych,
  • zapalenia dróg moczowych,
  • sepsy.

Leczenie zakażeń miejscowych i ogólnoustrojowych wywołanych przez gronkowce

Głównymi lekami stosowanymi w leczeniu miejscowych i ogólnoustrojowych zakażeń gronkowcami są leki przeciwbakteryjne – antybiotyki. Jak już wspomniano, przed wdrożeniem właściwego leczenia należy wykonać w laboratorium diagnostycznym antybiogram, który pokazuje wrażliwość diagnozowanych szczepów na konkretny rodzaj antybiotyku. Niestety, dobór właściwego leku może dostarczać znacznych problemów, z uwagi na oporność bakterii Staphylococcus aureus. Zwłaszcza zakażenia szpitalne mogą okazać się trudne w leczeniu. Materiałem do badania bakteriologicznego może być krew, mocz lub fragment zarażonej skóry, wymaz z nosa lub gardła.

Antybiotyki najczęściej stosowane w leczeniu zakażenia gronkowcem to:

  • klindamycyna,
  • cefadroksyl,
  • spiramycyna,
  • mupirocyna,
  • chloramfenikol.