Właściwości i zastosowanie kwasu borowego

Kwas borowy, zwany również kwasem bornym to popularny związek chemiczny wykorzystywany w medycynie i farmacji, a także w przemyśle spożywczym i ogrodnictwie. Jest produktem łatwo dostępnym w aptekach pod postacią roztworu wodnego, maści oraz proszku. Jakie właściwości kwasu bornego są wykorzystywane w lecznictwie? Jakie zastosowanie ma kwas borowy? Czy jest lekiem bezpiecznym? Kto nie powinien go stosować?

Kwas borowy – co to takiego?

Kwas borowy (łac. Acidum boricum) należy do słabych kwasów nieorganicznych. Został po raz pierwszy otrzymany z boraksu – soli sodowej kwasu borowego. Występuje pod postacią bezwonnego, białego proszku lub przezroczystych kryształków. Jest rozpuszczalny w wodzie.  W przyrodzie występuje w postaci minerału o nazwie sassolin.

Właściwości kwasu borowego

Kwas borowy ma bardzo wiele właściwości wykorzystywanych w lecznictwie. Wśród nich wyróżnia się działanie bakteriostatyczne, przeciwgrzybicze, ściągające i wysuszające oraz przeciwzapalne. Związek również wspomaga proces regeneracji skóry poprzez wpływ na ziarninowanie ran. Kwas borowy przenika łatwo przez błony śluzowe i otwarte rany do ustroju. Należy również podkreślić, że kwas borny jest neurotoksyczny. Ma zdolność gromadzenia się między innymi w wątrobie. Z tego względu nie stosuje się go doustnie, tylko zewnętrznie.

Zastosowania kwasu borowego w lecznictwie

Na wstępie zaznaczmy, że przed zastosowaniem leków w skład, których wchodzi kwas borowy warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Jak już wspomniano kwas borowy można kupić w aptece pod postacią wodnych roztworów (Borasol), maści (3%), zasypek. Wchodzi również w skład leków recepturowych wykonywanych z przepisu lekarza w aptece, między innymi w skład globulek dopochwowych o działaniu antyseptycznym, stosowanych w leczeniu upławów i świądu pochwy. Globulki z kwasem borowym stosuje się także w leczeniu grzybicy pochwy z uwagi na działanie hamujące rozwój drobnoustrojów. Ponadto, kwas borowy sprzyja przywróceniu prawidłowego pH. Wśród innych leków przygotowywanych w aptece z kwasem borowym wymienia się maści i kremy.

Wodny roztwór kwasu borowego stosuje się jako środek odkażający w stanach zapalnych skóry, wypryskach, oparzeniach, stłuczeniach, obrzękach zapalnych tkanek miękkich, w powierzchownych uszkodzeniach naskórka lub skóry oraz w stanach zapalnych zewnętrznych narządów moczopłciowych. Jeżeli lekarz nie zaleci inaczej, zmienione chorobowe miejsca należy przemywać roztworem leku 2–3 razy na dobę, przez kilka dni.

Maść z kwasem bornym – maść borną, stosuje się również w stanach zapalnych skóry, przy oparzeniach oraz niewielkich uszkodzeniach naskórka. Maść należy stosować zewnętrznie 1–2 razy dziennie na zmienione chorobowo miejsca.

Kwas borowy stosuje się również w postaci zasypek w leczeniu pomocniczym nadmiernej potliwości stóp, szczególnie z występującym jednocześnie przykrym zapachem potu.  Często w skład pudrów, obok omawianego kwasu borowego, wchodzi również talk, kwas salicylowy. Preparaty te stosuje się na czyste, suche stopy z uwzględnieniem przestrzeni międzypalcowych. Zaleca się używanie zasypek 1 lub 2 razy na dobę przez około 7 dni.

Kwas borowy stosuje się także w leczeniu trądziku oraz wyprysków, oparzeń, stłuczeń. 

W związku z właściwościami antybakteryjnymi kwas borowy dodawany jest jako środek konserwujący do mydeł, płynów do płukania ust i past do zębów oraz kosmetyków.

Przeciwgrzybicze właściwości kwasu bornego są także wykorzystywane w leczeniu grzybicy paznokci oraz wałów okołopaznokciowych.

Jak stosować kwas borowy?

W przypadku każdego leku należy postępować zgodnie z zaleceniami w ulotce lub skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Kwas borowy w postaci proszku należy rozpuścić w czystej wodzie – rozpuszczając 3 g proszku w 90 g wody uzyskamy roztwór o stężeniu 3%.

Preparaty z kwasem borowym stosuje się zewnętrznie przemywając zmienioną chorobowo skórę lub wykonując okłady około trzy razy na dobę przez maksymalnie 7 dni. 

Kwas borowy – działania niepożądane

Jak każdy lek, również kwas borowy może wywoływać działania niepożądane. Należy podkreślić, że nie należy go stosować u niemowląt i dzieci poniżej 12 roku życia, a także na rozległe rany, uszkodzone błony śluzowe. Wynika to z jego zdolności do gromadzenia się w organizmie.

Kwas borowy stosowany miejscowo, zewnętrznie może wywołać:

podrażnienie skóry,

wysypkę,

suchość,

stan zapalny,

wymioty,

biegunkę,

gorączkę.

Ekspozycja na duże ilości kwasu borowego może niekorzystnie wpływać na żołądek, jelita, wątrobę, nerki i mózg.

Stosowanie kwasu borowego przez kobiety w ciąży oraz karmiące piersią wymaga konsultacji lekarskiej.

Podsumowując, kwas borowy, zwany również kwasem bornym, to popularny związek chemiczny, dostępny w aptekach o właściwościach antyseptycznych, ściągających. Wchodzi w skład wielu leków. Przed zastosowaniem warto zasięgnąć opinii lekarza lub farmaceuty w aptece w celu uzyskania informacji o wskazaniach leku i szczegółów dotyczących stosowania.