„Wyobraźmy sobie, że klucz do zapobiegania chorobom jest tak blisko, jak półka kuchenna. To nie jest wymysł czyjejś wyobraźni, ale efekt wieloletnich badań medycznych. Naukowcy zaczynają postrzegać dobrze znaną przyprawę jako nowy, silny środek terapeutyczny zapobiegający wielu chorobom, zwłaszcza rakowi — Dr John C. Martin, Life Extension Magazine, wrzesień 2001"

 

Kurkuma i jej potencjał w medycynie

Współczesna medycyna coraz częściej sięga po substancje pochodzenia naturalnego. Aktualnie FDA (z ang. Food and Drug Administration), czyli Agencja ds. Żywności i Leków w USA zatwierdziła 70% leków przeciwnowotworowych, które naśladują związki występujące w roślinach¹. Kurkumina to żółty barwnik pozyskiwany z korzenia ostryżu długiego (łac. Curcuma longa). Jedna z hipotez zakłada, że kurkumina jest wytwarzana przez korzeń rośliny jako obrona przed grzybami. Kurkumina występuje także w egzotycznej przyprawie curry, która spożywana jest przez ponad ¼ ludzi na świecie. Przyprawa ta została sprowadzona do Europy z Indii w XIII w. przez arabskich kupców, z uwagi na złocisty kolor i aromat zyskała popularność jako zamiennik dużo droższego szafranu. Kurkuma stosowana jest wszechstronnie w starożytnej medycynie indyjskiej, m. in. w leczeniu infekcji oczu oraz do opatrywania ran, ukąszeń, oparzeń, trądziku czy licznych chorób skóry. W infekcjach układu oddechowego stosowana jest sproszkowana postać kurkumy, z kolei palona używana jest jako środek przeciwgorączkowy, np. u dzieci. Z kolei w Indiach, kobietom po porodzie podawany jest do picia napój bazujący na kurkumie, imbirze, miodzie, który regeneruje o wzmacnia odporność wycieńczonego organizmu. Kurkuma bywa również stosowana w leczeniu chorób zębów, zaburzeń trawienia, takich jak nadkwaśność, niestrawność, wzdęcia, a także do łagodzenia halucynacyjnych efektów działania haszyszu i innych środków psychotropowych². Kurkumina jest związkiem wykazującym niezwykle szerokie spektrum działania na poziomie komórki i w obrębie całego organizmu. Bioaktywne kurkuminoidy, a wśród nich kurkumina, jako lipofilny polifenol, cieszą się coraz większym zainteresowaniem z uwagi na działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwstarzeniowe czy przeciwnowotworowe, potwierdzone licznymi badaniami in vitro, in vivo oraz próbami klinicznymi³. Kurkumina wykazuje silne działanie: przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz zwiększające przepływ krwi. Działanie przeciwbakteryjne i antyoksydacyjne związków kurkumy wykorzystywane jest w leczeniu stanów zapalnych i ran okolic odbytu. Działanie przeciwzapalne polega na blokowaniu kwasu arachidowego, cytokin prozapalnych, prostaglandyn i interleukiny-6, co ma wpływ na hamowanie obrzęku guzków krwawieniach i redukcji bólu, np. w leczeniu hemoroidów. Mechanizm ten ułatwia przepływ krwi zalegającej w guzkach krwawniczych, co przyspiesza proces leczenia. Badania wykazują, że stosowanie oleju z kurkumy w postaci czopków jest bardziej skuteczne niż podawanie jej w formie doustnej. Wchłanianie kurkuminy z przewodu pokarmowego nie przekracza 4-5% ⁴ ⁵

Właściwości kurkuminy

Cząsteczka kurkuminy została po raz pierwszy wyizolwana z kurkumy w 1815 r., natomiast w 1910 r. polscy chemicy ustalili jej strukturę przestrzenną. Jest ona barwnikiem polifenolowym o nazwie systematycznej (1E,6E)-1,7-bis (4-hydroksy-3-metoksyfenyl)-1,6-hepadien-3,5-dion5. Po raz pierwszy syntezy chemicznej kurkuminy dokonał polski chemik pracujący na Uniwersytecie Jagiellońskim prof. Wiktor Lampe w 1913 roku.⁶. Ryc. 1 Wzór strukturalny kurkuminy Biologiczne właściwości kurkuminy zostały potwierdzone naukowo w połowie XX wieku. Schraufstatter i Bernt (Nature, 1949 rok) wykazali, że kurkumina ma właściwości przeciwbakteryjne wobec szczepów Staphylococcus aureus, Salmonella paratyphi.⁷ Kurkumina moduluje różne cele biologiczne, w tym czynniki transkrypcyjne, czynniki wzrostu, mediatory zapalenia, cytokiny, białka cyklu komórkowego, enzymy, kinazy białkowe i białka apoptotyczne, a także całe szlaki komórkowe.⁸

 

Do najlepiej zbadanych efektów działania kurkuminy, które stanowią jej możliwe zastosowanie terapeutyczne w medycynie można zaliczyć:

  • właściwości przeciwzapalne (dzięki hamowaniu cyklooksygenazy-2 (COX-2), lipooksygenazy (LOX-2), i indukowaniu tlenku azotu (iNOS) - chemoprewencja i terapia nowotworów, leczenie IBS, choroby Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita, RZS⁹,
  • właściwości przeciwbólowe porównywalne z diklofenakiem¹⁰,
  • przyspieszenie procesu gojenia ran),
  • właściwości przeciwutleniające (opóźnianie procesów starzenia, chemoprewencja i leczenie nowotworów)¹¹,
  • właściwości przeciwcukrzycowe¹²,
  • właściwości immunosupresyjne z uwagi na hamowanie proliferacji limfocytów oraz wytwarzania przez nie cytokin prozapalnych (leczenie chorób autoimmunizacyjnych oraz alergii)¹³,
  • właściwości lecznicze w przeroście gruczołu krokowego poprzez wywoływanie apoptozy i hamowanie proliferacji komórek prostaty¹⁴,
  • właściwości neuroprotekcyjne (zabezpieczanie przed utratą pamięci, leczenie chorób Alzheimera i Parkinsona oraz protekcja neuronów dopaminergicznych (leki antydepresyjne)¹⁵  ¹⁶
  • właściwości chelatowania metali (ochrona przed toksycznymi metalami)¹⁷,
  • właściwości przeciwpierwotniakowe (leczenie chorób wywoływanych przez Trypanosoma, Leishmania oraz Plasmodium)¹⁸,
  • wspomaganie erekcji dzięki indukowaniu hemooksygenazy 1¹⁹,
  • redukcja poziomu cholesterolu oraz lipidów we krwi²⁰,
  • zabezpieczanie limfocytów przed infekcją wirusem HIV²¹,
  • prewencja zwyrodnień oczu i katarakt ²²,
  • oddziaływanie na apoptozę komórek nowotworowych (ograniczenie przerzutów i nawrotów).

 

Literatura:

1. Anand, P.; Sundaram, C.; Jhurani, S.; Kunnumakkara, A. B.; Aggarwal, B. B. Curcumin and Cancer: An "Old-age" Disease with an "Age-old" Solution. Cancer Lett. 2008, 267, 133−164.
2. Tilak J, Banerjee M, Mohan H, et al. Antioxidant availability of turmeric in relation to its medicinal and culinary uses. Phytother. 2004;Res.18:798-804.
3. Kuzminska, Historia i chemia kurkuminy. FARMACJA WSPÓŁCZESNA 2021; 14: 140-145)
4. Fadus M.C. et al.: Curcumin: An age-old anti-inflammatory and anti-neoplastic agent. Journal of Traditional and Complementary Medicine 7 (2017) 339e346
5. Gattoc L. et al.: Phase I dose-escalation trial of intravaginal curcumin in women for cervical dysplasia. Open Access J Clin Trials. 2017 ; 9: 1–10
6. Aggarwal B. B.; Sung, B. Pharmacological Basis for the Role of Curcumin in Chronic Diseases: an Age-old Spice with Modern Targets. Trends Pharmacol. Sci 2009, 30, 85−94.
7. Schraufstatter E, Bernt H. Antibacterial action of curcumin and related compounds. Nature. 1949; 164:456-7.
8. Leiherer A, Mündlein A, Drexel H. Phytochemicals and their impact on adipose tissue inflammation and diabetes. Vasc Pharmacol. 2013;58:3-20
9. Anand, P. et al.: Aggarwal, B. B. Curcumin and Cancer: An "Old-age" Disease with an "Age-old" Solution. Cancer Lett. 2008, 267, 133−164
10. Chandran B. et al.: Safety and efficacy of curcumin versus diclofenac in knee osteoarthritis: a randomized open-label parallel-arm study. Shep et al. Trials (2019) 20:214
11. Bengmark, S.; Mesa, M. D.; Gil, A. Plant-derived Health - the Effects of Tumeric and Curcuminoids. Nutr. Hosp., 2009, 24, 273−281
12. Srinivasan M. Effect of curcumin on blood sugar as seen in a diabetic subject. Indian J Med Sci. 1972;26:269-70.
13. Yadav, V. S.; Mishra, K. P.; Singh, D. P.; Mehrotra, S.; Singh, V. K., Immunomodulatory effects of Curcumin. Immunopharmacol. Immunotoxicol. 2005, 27, 485−497.
14. Morgia G. et al. A phase II, randomized, singleblinded, placebo-controlled clinical trial on the efficacy of Curcumina and Calendula suppositories for the treatment of patients with chronic prostatitis/chronic pelvic pain syndrome type III. Arch Ital Urol Androl. 2017;89(2):110–113
15. Kumar, A.; Dogra, S.; Prakash, A. Protective Effect of Curcumin (Curcuma Longa), Against Aluminium Toxicity: Possible Behavioral and Biochemical Alternations in Rats. Behav. Brain Res. 2009, 205, 384−390
16. Xu, Y.; Ku, B. S.;Yao, H. Y.; Lin, Y. H.; Ma, X.; Zhang, Y. H.; Li, X. J. The Effect of Curcumin on Depressive-Like Behaviour in Mice. Eur. J. Pharmacol. 2005, 518, 40−46
17. Daniel, S.; Limson, J. L.; Dairam, A.; Watkins, G. M.; Daya, S., Through Metal Binding, Curcumin Protects Against Lead- and Cadmium-Induced Lipid Peroxidation in Rat Brain Homogenates and Against Lead- Induced Tissue Damage in Rat Brain. J. Inorg. Biochem. 2004, 98, 266−275.
18. Changtam, C.; de Koning, H. P.; Ibrahim, H.; Sajid, M. S.; Gould, M. K.; Suksamrarn, A. Curcuminoid Analogs with Potent Activity Against Trypanosoma and Leishmania Species. Eur. J. Med. Chem. 2010, 45, 941−956
19. Aziz, M. T. A.; El Asmer, M. F.; Rezq, A.; Kumosani, T. A.; Mostafa, S.; Mostafa, T.; Atta, H.; Wassef, M. A. A.; Fouad, H. H.; Rashed, L.; Sabry, D.; Hassouna, A. A.; Senbel, A.; Aziz, A. A. Novel Water-Soluble Curcumin Derivative Mediating Erectile Signaling. J. Sex. Med. 2010, 7, 2714−2722
20.Patil TN, Srinivasan M. Hypocholesteremic effect of curcumin in induced hypercholesteremic rats. Indian J Exp Biol. 1971;9:167-9.
21. Ferreira H.V. et al.: The Anti-Inflammatory Activity of Curcumin Protects the Genital Mucosal Epithelial Barrier from Disruption and Blocks Replication of HIV-1 and HSV-2, PLOS ONE, April 2015 22.Radomska-Leśniewska DM et al.:. Therapeutic potential of curcumin in eye diseases. Cent Eur J Immunol. 2019;44(2):181-189.