Autor: mgr Krzysztof Kujawiak

Zawał serca jest jedną z częstszych przyczyn zgonu. Choć nie zawsze prowadzi do śmierci pacjenta, to może spowodować w organizmie nieodwracalne szkody. Przyczyny zawału są stosunkowo różne, choć najczęściej wynikają z chorób cywilizacyjnych (np. miażdżycy, otyłości) czy czynników takich jak stres. Bezpośrednią przyczyną jest niedotlenienie mięśnia sercowego na skutek odcięcia dopływu krwi.

Jakie są przyczyny zawału? Kto jest na niego najbardziej narażony? Jakie objawy na niego wskazują? Sprawdź!

Zawał serca – na czym polega? Rodzaje zawałów serca

Zawał serca to sytuacja, w której dochodzi do martwicy całościowej lub częściowej mięśnia sercowego. Zwykle martwica rozpoczyna się od mniejszego fragmentu mięśnia, rozprzestrzeniając się na jego dalsze struktury. Dlatego też przy zawale niezwykle cenny jest czas – im szybciej choremu zostanie udzielona pomoc, tym mniejsze konsekwencje przebytego zawału.

Zawał może pojawić się jako:

ostry zawał serca – to „typowy” zawał, w którego trakcie serce zostaje odcięte od dopływu krwi. Przy ostrym zawale występują objawy takie jak kłucie serca czy duszności;

cichy zawał serca – o cichym zawale mówi się wówczas, gdy chory nie odczuwa jednoznacznych sygnałów świadczących o zawale. Często pacjent nie jest nawet świadomy, że przeszedł zawał, natomiast badanie EKG wskazuje na jego wystąpienie. Ten rodzaj ataku serca jest typowy dla osób chorujących przewlekle.

Zawał serca można podzielić również ze względu na jego lokalizację, np. rozległy zawał przedni, zawał ściany przedniej, zawał koniuszka serca itd.

Atak a zawał serca – czy jest jakaś różnica?

Atak serca to sytuacja, w której mięsień ten zostaje odcięty od dopływu krwi, co prowadzi do jego natychmiastowego obumierania. Pomiędzy zawałem serca a atakiem nie ma więc żadnej różnicy – są to nazwy wymienne dla tej samej przypadłości.

Przyczyny zawału serca – co może go wywołać?

Współczesny tryb życia i czynniki cywilizacyjne sprzyjają atakom serca. Za głównego „winowajcę” można uznać m.in. stres (sprzyja powstawaniu skrzepów w obrębie naczyń krwionośnych, a to z kolei prowadzi do powstania blokad, utrudniających przepływ krwi), siedzący tryb życia oraz niezdrową, przetworzoną i tłustą dietę.

Inne przyczyny zawału to:

  • cukrzyca,
  • nadciśnienie tętnicze,
  • wysoki cholesterol i często związania z nim miażdżyca (powstają tzw. blaszki miażdżycowe, blokujące swobodny przepływ krwi);
  • brak aktywności fizycznej.

Czynnikiem sprzyjającym zawałowi serca jest również palenie papierosów.

Objawy zawału serca u mężczyzn i u kobiet – jak je rozpoznać?

Objawy zawału serca zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet są takie same. Podczas ataku serca występuje:

  • ból,
  • duszności,
  • kłucie w klatce piersiowej,
  • pieczenie odczuwane w okolicy mostka,
  • zawroty głowy, w tym również omdlenia;
  • kołatanie serca.

Oprócz tego mogą wystąpić nudności, wymioty, uczucie silnego niepokoju, drżenie rąk, bardzo blada skóra oraz nadmierne pocenie się. Choć ból jest jednym z typowych objawów zawału serca, to może się zdarzyć, że atak mięśnia sercowego pojawi się bez dolegliwości bólowych.

Przed zawałem serca – objawy

W kontekście zawału mówi się również o objawach poprzedzających jego wystąpienie. Jest to tzw. stan przedzawałowy. Jego obecność wiąże się m.in. z uczuciem pieczenia w mostku, większą męczliwością czy dolegliwościami bólowymi w obrębie barku czy stawu łokciowego. Może pojawić się też chwilowe pogorszenie czucia czy drętwienie w kończynach górnych.

Zawał serca – pierwsza pomoc. Co robić?

Pierwsza pomoc przy zawale serca jest niezwykle istotna – pierwszym krokiem zawsze jest wezwanie pomocy medycznej. W dalszej kolejności należy jak najszybciej przystąpić do resuscytacji krążeniowo-oddechowej – w przypadku zawału każda minuta jest na wagę złota.

Do jej przeprowadzenia sprawdzi się maseczka do sztucznego oddychania, zwłaszcza gdy nie chcemy mieć bezpośredniego kontaktu z ustami potrzebującego. Resuscytację należy przeprowadzać do momentu przyjazdu pogotowia ratunkowego lub wyczerpania własnych sił. Wówczas należy na chwilę zrobić przerwę i ponownie przystąpić do resuscytacji.

Zawał serca – jakie niesie za sobą skutki?

Zawał serca oznacza, że jakaś część tego mięśnia obumarła, przez co nie może on w pełni funkcjonować. Brak pełnej wydolności serca przekłada się na szereg różnych dysfunkcji, z którymi muszą zmagać się chorzy.

Przebyty zawał serca może mieć swoje skutki w postaci:

  • obrzęku nóg,
  • parcia na pęcherz i częstej potrzeby oddawania moczu,
  • zapalenia nasierdzia,
  • obrzęku płuc.

Oprócz tego raz przebyty zawał serca niesie za sobą duże ryzyko wystąpienia kolejnego ataku mięśnia sercowego.

Ile dni w szpitalu po zawale serca?

Po zawale serca pacjent jest objęty specjalistyczną opieką, w której trakcie zespół lekarzy diagnozuje m.in. uszkodzenia spowodowane przez przebyty atak serca. W szpitalu pacjenci przebywają zwykle od ok. 7 do 10. dni.

Jakie badanie wykaże przebyty zawał serca?

W diagnozie zawału serca podstawowym badaniem jest EKG pokazujące stopień uszkodzenia mięśnia sercowego. Oprócz tego wszyscy pacjenci po przebytym zawale serca powinni regularnie badać ciśnienie krwi. Jego poziom nie powinien wynosić poniżej 140/90 mmHg. Ciśnienie można mierzyć samodzielnie w domu, korzystając ze specjalistycznego sprzętu (np. ciśnieniomierz naramienny Omron lub ciśnieniomierz automatyczny Pempa).

Zawał serca – profilaktyka

Aby ograniczyć ryzyko zawału serca, należy przede wszystkim zadbać o zdrową dietę oraz aktywność fizyczną. Powinna być ona dopasowana pod indywidualne potrzeby i preferencje (np. taniec, bieganie, joga, nordic walking). Warto pamiętać także o regularnych badaniach, kontroli ciśnienia krwi oraz redukcji stresu.