Świnka to zakaźna choroba wirusowa wieku dziecięcego, która zwykle ustępuje samoistnie, nie pozostawiając po sobie trwałych powikłań. Przebycie choroby daje odporność na całe życie. Jeśli jednak ktoś nie przejdzie świnki w dzieciństwie i nie zostanie zaszczepiony, może zachorować jako osoba dorosła. Jakie są przyczyny i objawy świnki? Jak łagodzić objawy świnki domowymi sposobami? Odpowiadamy!

Czym jest świnka i jakie są jej przyczyny?

Świnka, inaczej nagminne zapalenie ślinianek przyusznych, to ogólnoustrojowa choroba wirusowa o ostrym charakterze, która najczęściej dotyczy dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Niekiedy chorują dorośli, osoby niezaszczepione, które nie przechorowały świnki jako dzieci, wtedy choroba z reguły ma ostrzejszy przebieg i występuje większe ryzyko powikłań.

Przyczyną świnki jest zakażenie wirusem świnki, które przenosi się drogą kropelkową przez bezpośredni kontakt z osobą chorą lub pośredni z zakaźnym materiałem albo skażonymi przedmiotami. Świnka jest bardzo zakaźna – po kontakcie z chorym zachoruje ok. 80% osób podatnych na zakażenie.

Świnka – jak często występuje?

Zakażenie wirusem świnki jest bardzo powszechne, jednak z każdym rokiem występuje coraz rzadziej z uwagi na wprowadzenie obowiązkowych szczepień dzieci. W populacji osób nieszczepionych do zachorowania najczęściej dochodzi w wieku przedszkolnym i szkolnym. Zachorowania wśród ludzi zaszczepionych mają miejsce bardzo rzadko. Średnio rocznie w Polsce na świnkę choruje ok. 3000 osób.

Jak się objawia świnka?

Świnka to dość nietypowa choroba, która nie u każdego daje objawy. Szacuje się, że u 20–40% osób ma bezobjawowy przebieg. Dodatkowo u części osób objawy są niecharakterystyczne. Jedynie u 30–40% zakażonych wirusem świnki występują klasyczne objawy.

W postaci objawowej świnka najczęściej ma nagły początek i ostry przebieg. W pierwszej fazie pojawiają się objawy grypopodobne, głównie u dorosłych. Występuje duża różnorodność objawów klinicznych. Typowym objawem świnki jest zapalenie ślinianek, najczęściej przyusznych i obustronnie, rzadziej podżuchwowych. Ślinianki mogą zostać zajęte kolejno lub w tym samym czasie. Przy zapaleniu ślinianek pojawia się:

  • ból i obrzęk ślinianek,
  • zaczerwienienie i obrzęk,
  • zmniejszone wydzielanie śliny,
  • trudności w przełykaniu, żuciu i otwieraniu ust,
  • gorączka (38–39°C),
  • ból głowy,
  • brak apetytu,
  • wymioty,
  • złe samopoczucie,
  • osłabienie.

W obrazie klinicznym w przebiegu świnki może pojawić się ponadto zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie jądra i najądrza, zapalenie jajnika oraz zapalenie trzustki. Dużo rzadziej występują inne objawy jak zapalenie gruczołu łzowego, grasicy, tarczycy, wątroby, gruczołu piersiowego i nerek.

Świnka – diagnostyka i rozpoznanie

W przypadku pojawienia się objawów świnki, w tym zwłaszcza powiększonych ślinianek, wskazana jest wizyta u lekarza i ocena pod kątem powikłań narządowych. Diagnozę najczęściej można postawić na podstawie objawów klinicznych oraz wywiadu. W razie wątpliwości pomocne mogą okazać się badania laboratoryjne moczu i krwi.

Poszerzenie diagnostyki jest konieczne zwłaszcza u osób z ciężkim przebiegiem świnki wymagających hospitalizacji. Występowanie objawów zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych zwykle wymaga wykonania punkcji lędźwiowej.

Jak wygląda leczenie świnki?

Nie ma możliwości przyczynowego leczenia świnki, da się jedynie łagodzić objawy choroby. Stosuje się przede wszystkim leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, zwłaszcza paracetamol, a także leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, np. ibuprom. Przy zakażeniu wirusem świnki nie ma ryzyka nadkażeń bakteryjnych, w związku z czym nie ma konieczności wprowadzania antybiotykoterapii.

Jeśli doszło do zapalenia jądra i najądrza, może pojawić się konieczność podania analgetyków opioidowych. Wskazane jest też suspensorium lub ciasna bielizna i jak najczęstsze leżenie.

Dziecko ze świnką może mieć zmniejszony apetyt, wskazana jest w tym czasie lekkostrawna dieta. Dodatkowo trzeba zadbać o odpowiednie nawodnienie, poprzez podawanie zwiększonych ilości napojów. Gdy pojawi się ryzyko odwodnienia, można podać elektrolity, które pomogą uzupełnić powstałe niedobory i nawodnią organizm.

Świnka – możliwe powikłania

Z wyjątkiem zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych na powikłania bardziej narażeni są dorośli i młodzież niż dzieci. Szczególnie groźne jest zapalenie jądra, które może upośledzać funkcje plemnikotwórcze i prowadzić do niepłodności. Niemniej poważne w skutkach może być zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózg, którego powikłaniem może być głuchota typu odbiorczego, porażenie, padaczka czy wodogłowie.

Pozostałe możliwe powikłania świnki to m.in.:

  • problemy neurologiczne, okulistyczne, hematologiczne,
  • zapalenie stawów,
  • zapalenie mięśnia sercowego.

Warto też wspomnieć, że zachorowanie w ciąży, zwłaszcza w I trymestrze zwiększa ryzyko poronienia.

Jak uniknąć zachorowania na świnkę?

Jedyną skuteczną metodą zapobiegania śwince jest zaszczepienie dziecka szczepionką skojarzoną przeciwko odrze, śwince i różyczce. Zgodnie z kalendarzem szczepień szczepionka ta powinna zostać podana w 13.–14. miesiącu życia, a później w 10. roku życia dawka przypominająca.

Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że przebycie różyczki, świnki czy odry nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia. Po szczepieniu mogą wystąpić bardzo lekkie objawy świnki, jednak nie mają one żadnego znaczenia w kontekście klinicznym.