Czosnek pospolity, zwany również zwyczajnym (Allium sativum) jest powszechnie znany ze swoich walorów smakowych, wykorzystywanych w kuchni. Oprócz nich na uwagę zasługują jego właściwości prozdrowotne, poparte licznymi badaniami naukowymi. Nie bez przyczyny określany jest jako naturalny antybiotyk. Czosnek wzmacnia układ odpornościowy i sercowo-naczyniowy organizmu. Ma udowodnione właściwości antyoksydacyjne. Dlaczego warto spożywać czosnek? O tym przeczytacie w poniższym wpisie.

Czosnek pospolity (Allium sativum) – krótka charakterystyka

Czosnek pospolity był znany ze swoich drogocennych właściwości już w czasach starożytnych. Pochodzi z Azji Środkowej, i to właśnie z tego rejonu świata został przywieziony do Europy. Zarówno w kuchni, jak i w lecznictwie jako surowiec wykorzystuje się cebulę czosnku, która w około 60 % składa się z wody. Jakie składniki aktywne zawiera czosnek? Wyróżniamy głównie:

  • składniki mineralne (potas, fosfor, selen, żelazo, cynk, siarka, magnez);
  • witaminy (B1, B2,B3), witamina C, beta-karoten;
  • flawonoidy;
  • fitosterole;
  • enzymy (allinazę i peroksydazę);
  • polifenole;
  • aminokwasy;
  • błonnik pokarmowy;
  • kwasy organiczne.

Na szczególną uwagę zasługuje aminokwas – allina, który pod wpływem enzymu allinazy zostaje przekształcony do substancji czynnej – allicyny. To właśnie temu związkowi czosnek zawdzięcza swój zapach, a także wiele właściwości zdrowotnych. Jakich? W głównej mierze właściwości przeciwbakteryjne. Allicyna to główny, aktywny składnik czosnku. Wykazuje również działanie przeciwgrzybicze oraz przeciwzakrzepowe.

Właściwości zdrowotne czosnku pospolitego

Naturalny antybiotyk

Jak już wspomniano, czosnek jest uważany za naturalny antybiotyk, czyli surowiec o działaniu przeciwbakteryjnym, a ściślej rzecz ujmując bakteriobójczym. Czosnek wspomaga odporność organizmu. Wykazuje aktywność przeciwbakteryjną w stosunku do Staphylococcus aureus, Streptococcus faecalis, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae i Streptococcus pneumonia. Czosnek jest również znany z właściwości przeciwgrzbiczych – hamuje namnażanie między innymi Candida albicans, Trichophyton, Cryptococcus, Aspergillus, Trichosporon czy Rhodotorula. Działa również przeciwiwrusowo, co ma istotne znaczenie w leczeniu przeziębienia i infekcji o podłożu wirusowym. W szczególności grypy typu A, B. Badania naukowe wskazują również na jego aktywność przeciwko wirusowi cytomegalii, opryszczki czy wirusowemu zapaleniu płuc. Składnikiem wykazującym właściwości antywirusowe jest ajoen, który jest pochodną allicyny. Substancje czynne zawarte w czosnku negatywnie oddziałują na bakterie Helicobacter pylori, która wywołuje stany zapalne błony śluzowej żołądka, owrzodzenia oraz raka żołądka. Czosnek przyczynia się także do niszczenia bakterii Mycobacterium, która odpowiada za gruźlicę. Ponadto, zaobserwowano korzystny wpływ czosnku na rozwój bakterii z rodzaju Lactobacillus, co sprzyja rozwojowi fizjologicznej flory jelitowej. Czosnek ma także korzystny wpływ na funkcjonowanie układu pokarmowego. Wspomaga walkę z pasożytami jelitowymi. Wykazuje działanie przeciwko owsikom, glistom oraz tasiemcom.

Wpływ na poziom cholesterolu

Regularne spożywanie czosnku przyczynia się także do obniżenia poziomu „złego” cholesterolu, czyli frakcji LDL. Jest to możliwe dzięki składnikom, które zmniejszają aktywność enzymów, takich jak syntaza kwasów tłuszczowych, dehydrogenaza glukozo-6-fosforanowa oraz reduktaza 3-hydroksy-3-metylo-glutarylo-CoA. Czosnek hamuje również niekorzystną kumulację lipidów. Zwiększa wydalanie z organizmu steroidów oraz wpływa korzystnie na frakcję „dobrego” cholesterolu HDL. Hamowanie aktywności reduktazy HMG-CoA zapobiega tworzeniu się blaszki miażdżycowej. Przeprowadzone dotychczas obserwacje wskazują również na korzystne działanie hipoglikemiczne i przeciwdziałanie chorobom sercowo-naczyniowych.

Korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy

Czosnek przeciwdziała również rozwojowi chorób sercowo-naczyniowych i tym samym działa ochronnie na układ krwionośny. Wpływa na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, działając hipotensyjnie. Mechanizm działania może opierać się o zwiększenie wytwarzania siarkowodoru i bradykininy, a także o blokowanie kanałów wapniowych. Czosnek jest również znany z właściwości hamujących agregację płytek krwi, za które odpowiadają takie składniki aktywne jak alliina, allicyna, SAC czy trisiarczek allilometylowy. Wykazując korzystne działanie w stosunku do obniżenia ciśnienia tętniczego i poziomu cholesterolu, a także agregacji płytek krwi, czosnek zmniejsza ryzyko wystąpienia miażdżycy, zawału oraz udaru.

Wpływ na odchudzanie

Czosnek oprócz tego, że wspomaga pracę układu pokarmowego, to również przyczynia się do zrzucenia zbędnych kilogramów. W jaki sposób? Otóż, pobudza wytwarzanie żółci, zwiększa wydzielanie soków trawiennych, działa wiatropędnie. Dodatkowo zawiera błonnik pokarmowy, który zapobiega zaparciom, daje uczucie sytości i usprawnia procesy trawienia. Działania te przekładają się na usprawnienie procesu trawienia, co wspomaga w naturalny sposób odchudzanie.

Wpływ na urodę

Czosnek wykazuję również korzystne działanie na naszą urodę. Jest to możliwe dzięki zawartości antyoksydantów, które niwelują niekorzystne działanie wolnych rodników, odpowiedzialnych za procesy starzenia. Wśród nich wymienia się witaminę C, ????-karoten czy też polifenole. Oprócz tego zdrowy wygląd skóry, włosów i paznokci wspomagają minerały -potas, cynk, żelazo, selen. Dodatkowo warto pamiętać, że posiada właściwości niszczące wolne rodniki, które przyspieszają proces starzenia się komórek.

Czosnek wspomaga także metabolizm wątrobowy. Działa również moczopędnie, napotnie oraz łagodzi bóle reumatyczne.

W jakich formach można spożywać czosnek?

Czosnek można spożywać w formie surowej, jako ząbki cebuli lub w postaci tabletek, kapsułek. W aptekach są dostępne różne preparaty zawierające w swoim składzie sproszkowany czosnek, wystandaryzowany w odniesieniu do najbardziej kluczowych składników aktywnych, takich jak allicyna, alliina czy też tiosulfinaty. Na rynku farmaceutycznym są również dostępne postaci leków czy też suplementów diety zawierające bezzapachowe formy czosnku, co może okazać się korzystne dla tych, którzy nie przepadają za smakiem i aromatem czosnku.

W jakich dawkach przyjmować czosnek? Zaleca się przyjmowanie do 5 g czosnku dziennie, czyli około 2-3 duże ząbki. W przypadku gotowych preparatów, tabletek czy też kapsułek zaleca się zwykle przyjmowanie 1-2 dawek/porcji w zależności od preparatu, najlepiej w trakcie posiłku.

Przeciwwskazania do stosowania czosnku

Czosnek pomimo swoich drogocennych właściwości oraz korzyści prozdrowotnych, może również powodować działania uboczne. Dotyczy to w szczególności przyjmowania czosnku w zbyt dużych dawkach. Jakie są przeciwwskazania do przyjmowania czosnku? Kto powinien zachować ostrożność? Czosnek nie jest wskazany dla osób zmagających się z ostrym nieżytem żołądka i jelit, mających zbyt niskie ciśnienie tętnicze krwi. Ostrożność powinny również zachować osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe. W przypadku wątpliwości czy możemy bezpiecznie przyjmować czosnek, warto zasięgnąć porady lekarza czy też farmaceuty w aptece.

Podsumowując, czosnek jest znany ze swoich licznych właściwości prozdrowotnych, które wynikają z obecności różnych związków biologicznie aktywnych w jego składzie. W szczególności allicyny, która jest uważana za kluczowy składnik aktywny czosnku. Wśród korzystnych działań wymienia się działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe oraz przeciwgrzybicze, a także działanie hipotensyjne i antyoksydacyjne, wspomaganie trawienia. Pamiętajmy, że choć czosnek może być korzystny dla zdrowia, nie zastępuje on zrównoważonej diety i zdrowego stylu życia. W przypadku braku przeciwwskazań warto włączyć go do codziennej diety czy też suplementacji, zwłaszcza w sezonie jesienno-zimowym. W razie wątpliwości można skorzystać z porady lekarza, farmaceuty oraz dietetyka.